Don kishot
New member
Geçtiğimiz günlerde NASA’nın yeni uzay teleskobu olan James Webb Uzay Teleskobu bizlere birinci manzaralarını ulaştırmıştı. Kozmosun sırlarını anlamamıza yardımcı olacak bu teleskobun gönderdiği karelerde kimi farklar dikkat çekmişti. Bunlardan biri de 8 ışık huzmesine sahip yıldızların varlığı oldu.
Normalde yıldızların dev, yuvarlak gök cisimleri olduğunu biliyoruz. Pekala James Webb Uzay Teleskobu‘ndan gelen manzaralardaki yıldızlar niye devasa toplara değil de yılbaşı ağaçlarındaki süslere benziyor? Gelin, bu durumun niçinlerini açıklayalım.
Bu durumun sebebi, aklınıza gelen birinci şey değil!
Kamera kullanan bireyler, lens flare ya da mercek parlaması ismi verilen duruma aşinadır. Nedir pekala mercek parlaması? Kamerayı kuvvetli bir ışık kaynağına tutarsanız ışık lensten geçerken kırılıp dağılır. kimi vakit hoş bir imaj verir, kimi vakit istenmeyen bir olgu olarak görülür. bir epey kişinin de aklına gelen birinci şey bir nevi mercek parlaması oluyor lakin karşılık bu değil.
Bu görmüş olduğumuz ışık huzmelerinin ismi diffraction spikes olarak geçiyor. Türkçe karşılığı olarak kırınım uçları diyebileceğimiz bu yapıların ortaya çıkmasının sebebi ise uzay teleskobunda kullanılan aynaların dizilimi ve ayna sistemleri.
Aslında biz kırılımlardan oluşan bu desenleri daha evvel Hubble’dan gelen görsellerde de görmüştük. Oradaki imgelerde kırılmalar daha fazlaca artı haline benziyordu. Bu durumun niçini ise iki teleskopta farklı biçimlerdeki aynaların kullanılması.
Aynaların biçimi kırılımları belirliyor.
Işık bir ayna yüzebir daha çarptığı vakit dağılma eğilimi gösterir. Bu dağılımlar dalgalar biçiminde olur. Bir noktadan aynaya çarpıp dağılan ışıkla denize atılan taş etrafına emsal biçimlerde dalgalar yayar: Merkezde daha güçlü ve sık, uzaklaştıkça daha küçük ve aralıklı. Bu dağılan ışık dalgalarının yapabileceği iki şey vardır: birbirlerine katılarak daha büyük dalgalar oluşturmak ya da birbirlerine çarpıp sönümlenmek.
Bahsi geçen kırınımlar da teleskobun, arıların bal petekleri üzere altıgen hale sahip aynalarının kenarlarında oluşan kırılımlardan kaynaklanıyor. En azından bir kısmı için durum bu, çünkü bu kırılmalara niye olan bir öbür şey daha var.
Teleskobun ana ayna diziliminin gerisinde bir de ikincil ayna yer alıyor. Bu iki ayna düzeneğini birbirine bağlayan takviye kolları bulunuyor. Bu kollar da bir yansıma oluşturuyor. Yansıma niçiniyle de kırılımlar oluşur. Yalnızca 3 takviye ayağı olması bile 6 kırılım için kafidir.
Kırılım sayısı daha fazla bile olabilirdi.
NASA, imgelerin mümkün olduğunca net ve pak olmasını istiyor. Bu niçinle de kırılımları azaltmak için uyguladıkları çeşitli yollar bulunuyor. Bunlardan biri de dayanak çubuklarının pozisyonunu ayarlamak. NASA mühendisleri bu süreci gerçekleştirirken kollar içinde 150-150-60 derece formunda bir açı tertibi ayarladı. bu biçimdece çubuklardan kaynaklanan kırınımların bir kısmı ile ayna formundan kaynaklanan kırınımların bir kısmı örtüştürüldü.
Hubble Teleskobu’nda yuvarlak ayna yapısının önünde artı şeklinde bir düzenek bulunuyordu.
Bu niçinle o teleskoptan gelen manzaralarda yıldızlar artı formundaydı. Şayet tek ya da iki takviye ayağı olan bir sistem kelam konusu olsaydı, bu durumda çizgisel dağılım görürdük.
Görüntünün ne ile çekildiği de değerli.
James Webb Uzay Teleskobu kendi üzerinde bir hayli farklı enstrümanı da barındırıyor. Çekim için hangi enstrümanın kullanıldığı da manzaraları etkiliyor. Örneğin NIRCam adlı enstürman kızılötesine yakın spektrumdaki ışığı görüntülüyor. MIRI adlı enstürman ise orta-kızılötesi spektrumdaki ışığı algılıyor. Bu durumda iki enstürman tıpkı manzaraya baksa da farklı görseller ortaya çıkarabiliyor. Örneğin üstteki görselde, solda yer alan ve NIRCam ile çekilen karede yıldız ışıklarında kırınım daha fazla.
Tabii ki daha güçlü ışığa sahip olan yıldızların ışığındaki kırınım da daha güçlü oluyor. Gelecekte tahminen de James Webb Uzay Teleskobu, sekizgen çam ağacı ışıklarıyla ikonik hale gelecektir, kim bilir?
Normalde yıldızların dev, yuvarlak gök cisimleri olduğunu biliyoruz. Pekala James Webb Uzay Teleskobu‘ndan gelen manzaralardaki yıldızlar niye devasa toplara değil de yılbaşı ağaçlarındaki süslere benziyor? Gelin, bu durumun niçinlerini açıklayalım.
Bu durumun sebebi, aklınıza gelen birinci şey değil!
Kamera kullanan bireyler, lens flare ya da mercek parlaması ismi verilen duruma aşinadır. Nedir pekala mercek parlaması? Kamerayı kuvvetli bir ışık kaynağına tutarsanız ışık lensten geçerken kırılıp dağılır. kimi vakit hoş bir imaj verir, kimi vakit istenmeyen bir olgu olarak görülür. bir epey kişinin de aklına gelen birinci şey bir nevi mercek parlaması oluyor lakin karşılık bu değil.
Bu görmüş olduğumuz ışık huzmelerinin ismi diffraction spikes olarak geçiyor. Türkçe karşılığı olarak kırınım uçları diyebileceğimiz bu yapıların ortaya çıkmasının sebebi ise uzay teleskobunda kullanılan aynaların dizilimi ve ayna sistemleri.
Aslında biz kırılımlardan oluşan bu desenleri daha evvel Hubble’dan gelen görsellerde de görmüştük. Oradaki imgelerde kırılmalar daha fazlaca artı haline benziyordu. Bu durumun niçini ise iki teleskopta farklı biçimlerdeki aynaların kullanılması.
Aynaların biçimi kırılımları belirliyor.
Işık bir ayna yüzebir daha çarptığı vakit dağılma eğilimi gösterir. Bu dağılımlar dalgalar biçiminde olur. Bir noktadan aynaya çarpıp dağılan ışıkla denize atılan taş etrafına emsal biçimlerde dalgalar yayar: Merkezde daha güçlü ve sık, uzaklaştıkça daha küçük ve aralıklı. Bu dağılan ışık dalgalarının yapabileceği iki şey vardır: birbirlerine katılarak daha büyük dalgalar oluşturmak ya da birbirlerine çarpıp sönümlenmek.
Bahsi geçen kırınımlar da teleskobun, arıların bal petekleri üzere altıgen hale sahip aynalarının kenarlarında oluşan kırılımlardan kaynaklanıyor. En azından bir kısmı için durum bu, çünkü bu kırılmalara niye olan bir öbür şey daha var.
Teleskobun ana ayna diziliminin gerisinde bir de ikincil ayna yer alıyor. Bu iki ayna düzeneğini birbirine bağlayan takviye kolları bulunuyor. Bu kollar da bir yansıma oluşturuyor. Yansıma niçiniyle de kırılımlar oluşur. Yalnızca 3 takviye ayağı olması bile 6 kırılım için kafidir.
Kırılım sayısı daha fazla bile olabilirdi.
NASA, imgelerin mümkün olduğunca net ve pak olmasını istiyor. Bu niçinle de kırılımları azaltmak için uyguladıkları çeşitli yollar bulunuyor. Bunlardan biri de dayanak çubuklarının pozisyonunu ayarlamak. NASA mühendisleri bu süreci gerçekleştirirken kollar içinde 150-150-60 derece formunda bir açı tertibi ayarladı. bu biçimdece çubuklardan kaynaklanan kırınımların bir kısmı ile ayna formundan kaynaklanan kırınımların bir kısmı örtüştürüldü.
Hubble Teleskobu’nda yuvarlak ayna yapısının önünde artı şeklinde bir düzenek bulunuyordu.
Bu niçinle o teleskoptan gelen manzaralarda yıldızlar artı formundaydı. Şayet tek ya da iki takviye ayağı olan bir sistem kelam konusu olsaydı, bu durumda çizgisel dağılım görürdük.
Görüntünün ne ile çekildiği de değerli.
James Webb Uzay Teleskobu kendi üzerinde bir hayli farklı enstrümanı da barındırıyor. Çekim için hangi enstrümanın kullanıldığı da manzaraları etkiliyor. Örneğin NIRCam adlı enstürman kızılötesine yakın spektrumdaki ışığı görüntülüyor. MIRI adlı enstürman ise orta-kızılötesi spektrumdaki ışığı algılıyor. Bu durumda iki enstürman tıpkı manzaraya baksa da farklı görseller ortaya çıkarabiliyor. Örneğin üstteki görselde, solda yer alan ve NIRCam ile çekilen karede yıldız ışıklarında kırınım daha fazla.
Tabii ki daha güçlü ışığa sahip olan yıldızların ışığındaki kırınım da daha güçlü oluyor. Gelecekte tahminen de James Webb Uzay Teleskobu, sekizgen çam ağacı ışıklarıyla ikonik hale gelecektir, kim bilir?