Don kishot
New member
Uzayla ilgili çalışmalarımız devam ettikçe evrenimizin sırları hakkındaki bilgi birikimimiz daha da genişliyor. Bu bağlamda yeni James Webb Teleskobu, Artemis misyonu için yapılan hazırlıklar ve Mars çalışmaları başta olmak üzere sayısız araştırma ve gelişme bizlere yardımcı oluyor.
Fakat şaşırtan biçimde, uzay alanında yaptığımız bu çalışmalar kimi vakit kendi zihnimizin de sırlarını açığa çıkarabiliyor. Artık bu sırlara bir örnek olarak uzaya çıkan astronotların yaşadığı bir durum olan Overview tesirini anlatacağız. Kelam konusu durum, insan zihninin Dünya’yı algılama halinin değişmesine sebep oluyor.
Öncelikle nedir bu overview tesiri:
Uzaya gönderilen astronotlar olmasaydı muhtemelen haberimizin olmayacağı bu durum, uzaya çıkmanın akabinde gezegenimize dönüp bakma fırsatı yakalamış olanlarda görülüyor. Ya da en sıradaninden uçağa bindiğinizde bile bu durumu yaşayabilirsiniz.
Söz konusu şahıslar Dünya’yı dışarıdan gördüklerinde, insanlığın ortaya çıkardığı sorunlar bir anda anlamsızlaşıyor ve zihinleri pak bir biçimde karşılarında duran o topu, yani Dünya’yı korumak istiyorlar.
Haritaya baktığınızda, çizilmiş hudutlar görürsünüz ancak dışarıdan Dünya’ya baktığınızda bunların hiç biri yoktur:
Amerika’daki Biden ve Trump çatışmalarından ülkemizdeki problemlere, Afrika’daki açlıktan kanlı tarihlere neredeyse her şey insanın elinden çıkmıştır ve bunlar hâlâ konuşulur. Overview tesirinden bahsederken bunları konuşmanın sorun olduğunu söylemiyoruz olağan olarak. Ondan fazla bu tesirin altında olan birisi için üstte saydıklarımız anlamsız hâle gelmesi kelam konusu.
Göçmen meseleleri, ekonomik krizler, hudut çatışmaları vb. durumlar dışarıdan (uzaydan) duyulmaz, çizdiğimiz hudutlar dışarıdan görülmez, gezegenin nüfusunun yarısı birdenbire ortadan kaybolsa bu bir daha dışarıdan fark edilmez. Bunlar insanlığın sıkıntıları ve dışarıdan hoşlar hoşu Dünya’yı izleyen astronotlar için pek de bir şey söz etmez. Oradan bakıldığında her şey birbirine bağlıdır ve bağımlıdır.
Ters taraftan baktığınızda ise Dünya’da bu saydığımız sıkıntılarla ilgilenen şahıslar için de astronotların gördüğü pek bir şey tabir etmez:
Normal bir uçuş (uçakla) sırasında kelam konusu terimi fark edip ortaya koyan Frank White’a göre tam da bu sebeple astronotların yaşadıkları durumu anlatmaları pek güç bir hâl alıyor. Başınızda canlandırmak isterseniz şu biçimde düşünün: Uzaya çıkan astronotlar geri dönecek olsalar da ailelerini, meskenlerini ve sahip oldukları öbür şeyleri bilim uğruna burada bırakır. Onlar üstteyken gezegende kalanlar buranın sıkıntılarıyla ilgilenir.
Gezegene uzaydan bakan astronotlar ise bu insanları ya da sıkıntıları görmez. Yalnızca birbirine uyumlu renkleriyle eşsiz biçimde hareket eden Dünya’yı görür. Uzayı birinci sefer o biçimde görür ve birinci kere o yer çekimi olmayan ortamda bulunur ve yavaşça hisseder. Son olarak da birinci sefer alıştığımız vakit akışının nasıl sadece Dünya’da geçerli olduğunu fark eder.
Peki astronotlar uzaydan Dünya’ya bakıp büyülendi diyelim. Tam olarak ne değişiyor?
Nasa astronotu olan Edgar Mitchell durumu şu biçimde anlatıyor: “Aniden üzerinizde Dünya farkındalığı, onun şimdiki hâli hakkında ağır bir tatminsizlik ve bu bahiste bir şeyler yapmak için bir istek gelişiyor. Ay’ın üzerinden memleketler arası siyaset çok minik görünüyor. Bir siyasetçiyi ensesinden tutup çeyrek milyon mil sürükleyip şuna bir bak seni … diyesiniz geliyor”.
Bu durumu yaşayanlar Dünya’yı pek saf ve kırılgan olarak görüp hayatlarını onun uygunluğu için adamaya hazır hâle geliyorlar desek hayli da abartmış olmayız. Zira asıl değerli olan kendi hayatlarını buna adamaları değil, beşerler yüzünden ortaya çıkan problemlere epeyce daha geniş çerçeveden bakma yetisi kazanmış olmaları. Kabaca Amerikalı bir astronot, artık meskenine döneceğini düşünürken ülkesini değil, tüm Dünya’yı düşünüyor.
Konuyu daha düzgün sindirebilmek için Carl Sagan’ın soluk mavi nokta konuşmasına göz atmanızı tavsiye ediyoruz:
Bu durum büyük topluluklar üzerinde de tesirli olabilir:
İnsanlığın Dünya’yı algılayış formu, kendi meseleleri içinde gidip gelirken pek de öne çıkmıyor. Lakin overview tesirini buradan yani gezegenimizden deneyimlediğimizde oldukca sayıda kişinin gezegenimiz hakkında daha duyarlı olacağı kesin. Bu bağlamda da sanal gerçeklik çalışmaları yapılmakta.
Overview tesiri bizlere bu hususta ani bir tokat üzere gelse de onu beklememize gerek yok. Bizden çok uzun vakit evvel de var olan gezegenimizde vaktimiz kısıtlıyken ona uygun bakmaya çaba edelim.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5
Fakat şaşırtan biçimde, uzay alanında yaptığımız bu çalışmalar kimi vakit kendi zihnimizin de sırlarını açığa çıkarabiliyor. Artık bu sırlara bir örnek olarak uzaya çıkan astronotların yaşadığı bir durum olan Overview tesirini anlatacağız. Kelam konusu durum, insan zihninin Dünya’yı algılama halinin değişmesine sebep oluyor.
Öncelikle nedir bu overview tesiri:
Uzaya gönderilen astronotlar olmasaydı muhtemelen haberimizin olmayacağı bu durum, uzaya çıkmanın akabinde gezegenimize dönüp bakma fırsatı yakalamış olanlarda görülüyor. Ya da en sıradaninden uçağa bindiğinizde bile bu durumu yaşayabilirsiniz.
Söz konusu şahıslar Dünya’yı dışarıdan gördüklerinde, insanlığın ortaya çıkardığı sorunlar bir anda anlamsızlaşıyor ve zihinleri pak bir biçimde karşılarında duran o topu, yani Dünya’yı korumak istiyorlar.
Haritaya baktığınızda, çizilmiş hudutlar görürsünüz ancak dışarıdan Dünya’ya baktığınızda bunların hiç biri yoktur:
Amerika’daki Biden ve Trump çatışmalarından ülkemizdeki problemlere, Afrika’daki açlıktan kanlı tarihlere neredeyse her şey insanın elinden çıkmıştır ve bunlar hâlâ konuşulur. Overview tesirinden bahsederken bunları konuşmanın sorun olduğunu söylemiyoruz olağan olarak. Ondan fazla bu tesirin altında olan birisi için üstte saydıklarımız anlamsız hâle gelmesi kelam konusu.
Göçmen meseleleri, ekonomik krizler, hudut çatışmaları vb. durumlar dışarıdan (uzaydan) duyulmaz, çizdiğimiz hudutlar dışarıdan görülmez, gezegenin nüfusunun yarısı birdenbire ortadan kaybolsa bu bir daha dışarıdan fark edilmez. Bunlar insanlığın sıkıntıları ve dışarıdan hoşlar hoşu Dünya’yı izleyen astronotlar için pek de bir şey söz etmez. Oradan bakıldığında her şey birbirine bağlıdır ve bağımlıdır.
Ters taraftan baktığınızda ise Dünya’da bu saydığımız sıkıntılarla ilgilenen şahıslar için de astronotların gördüğü pek bir şey tabir etmez:
Normal bir uçuş (uçakla) sırasında kelam konusu terimi fark edip ortaya koyan Frank White’a göre tam da bu sebeple astronotların yaşadıkları durumu anlatmaları pek güç bir hâl alıyor. Başınızda canlandırmak isterseniz şu biçimde düşünün: Uzaya çıkan astronotlar geri dönecek olsalar da ailelerini, meskenlerini ve sahip oldukları öbür şeyleri bilim uğruna burada bırakır. Onlar üstteyken gezegende kalanlar buranın sıkıntılarıyla ilgilenir.
Gezegene uzaydan bakan astronotlar ise bu insanları ya da sıkıntıları görmez. Yalnızca birbirine uyumlu renkleriyle eşsiz biçimde hareket eden Dünya’yı görür. Uzayı birinci sefer o biçimde görür ve birinci kere o yer çekimi olmayan ortamda bulunur ve yavaşça hisseder. Son olarak da birinci sefer alıştığımız vakit akışının nasıl sadece Dünya’da geçerli olduğunu fark eder.
Peki astronotlar uzaydan Dünya’ya bakıp büyülendi diyelim. Tam olarak ne değişiyor?
Nasa astronotu olan Edgar Mitchell durumu şu biçimde anlatıyor: “Aniden üzerinizde Dünya farkındalığı, onun şimdiki hâli hakkında ağır bir tatminsizlik ve bu bahiste bir şeyler yapmak için bir istek gelişiyor. Ay’ın üzerinden memleketler arası siyaset çok minik görünüyor. Bir siyasetçiyi ensesinden tutup çeyrek milyon mil sürükleyip şuna bir bak seni … diyesiniz geliyor”.
Bu durumu yaşayanlar Dünya’yı pek saf ve kırılgan olarak görüp hayatlarını onun uygunluğu için adamaya hazır hâle geliyorlar desek hayli da abartmış olmayız. Zira asıl değerli olan kendi hayatlarını buna adamaları değil, beşerler yüzünden ortaya çıkan problemlere epeyce daha geniş çerçeveden bakma yetisi kazanmış olmaları. Kabaca Amerikalı bir astronot, artık meskenine döneceğini düşünürken ülkesini değil, tüm Dünya’yı düşünüyor.
Konuyu daha düzgün sindirebilmek için Carl Sagan’ın soluk mavi nokta konuşmasına göz atmanızı tavsiye ediyoruz:
Bu durum büyük topluluklar üzerinde de tesirli olabilir:
İnsanlığın Dünya’yı algılayış formu, kendi meseleleri içinde gidip gelirken pek de öne çıkmıyor. Lakin overview tesirini buradan yani gezegenimizden deneyimlediğimizde oldukca sayıda kişinin gezegenimiz hakkında daha duyarlı olacağı kesin. Bu bağlamda da sanal gerçeklik çalışmaları yapılmakta.
Overview tesiri bizlere bu hususta ani bir tokat üzere gelse de onu beklememize gerek yok. Bizden çok uzun vakit evvel de var olan gezegenimizde vaktimiz kısıtlıyken ona uygun bakmaya çaba edelim.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5