Don kishot
New member
Son derece kuvvetli ‘kozmik motorlar’ diyebileceğimiz kara delikler, insanların en epey merak ettiği, en gizemli kozmik cisimlerin başında geliyor. Bu son derece kuvvetli yapılar, unsurun kuvvetli yer çekimi ve manyetik alanları ile etkileşiminden kaynaklı olarak, kuasarların ve öteki faal galaktik çekirdeklerin (AGN’ler) ardındaki enerjiyi sağlıyor.
Teknik olarak konuşacak olursak kara deliklerin kendilerine ilişkin bir manyetik alanı yokken, kara deliği çevreleyen ağır plazmanın manyetik alana sahip olduğu biliniyor. Kara deliğin etrafında dönen bu plazma, ortasındaki yüklü parçacıklar yardımıyla bir elektrik akımı ve manyetik alan oluşturuyor. Plazma akışının tarafının bizatihi değişmediği gerçeği ise, manyetik alanın son derece stabil olduğu manasına geliyor. Lakin keşfedilen son bilgilere bakılırsa gökbilimciler, tüm manyetik alanını bilakis çevirebilen üstün kütleli bir kara deliğin varlığına dair deliller bulmuş olabilir üzere gözüküyor.
Gökbilimciler, yüz milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki bir galaksinin ansızın ‘parladığını’ fark etti
Son vakit içinderda gökbilimciler dünyası, manyetik alanını bilakis çeviren bir kara deliğin varlığına işaret eden deliller karşısında şoka uğramış durumda.
Temel olarak, bir manyetik alanı, kuzey ve güney kutbu olan sıradan bir mıknatısta olan manyetik alan üzere düşünülebilirsiniz. Bir manyetik karşıt çevirme ise, bu hayali kutbun istikametinin dönmesi ve manyetik alanın tarafının değişmesi olarak tanımlanabilir. Bu tesir, yıldızlar içinde pek yaygındır. örneğin gezegenimizin modülü olduğu Güneş Sistemi’nin ana yıldızı olan Güneş, manyetik alanını her 11 yılda bir bilakis çevirir. Hatta Dünya bile birkaç yüz bin yılda bir manyetik tersinme geçirir.
Lakin bu durumun muhteşem kütleli kara delikler için mümkün olmadığı düşünülüyordu. En azından şimdiye kadar. Otomatik bir gökyüzü araştırması, 2018 yılında, 239 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir galakside ani bir değişiklik tespit etti. 1ES 1927+654 olarak bilinen gökada, görünür ışıkta eskisine bakılırsa 100 kat daha parlaktı. Keşfedilmesinden kısa bir süre daha sonra Swift Gözlemevi, galaksinin ışığını X-ışınları ve ultraviyole ile yakaladı. Bölgeye ait arşiv müşahedeleri araştırması ise galaksinin aslında 2017’nin sonlarına hakikat aydınlanmaya başladığını ortaya çıkardı.
Kara deliklerin manyetik alanını aksine çevirebildiğini gösteren birinci deliller
bu biçimdelar bu ani parlamaya niye olan şeyin, galaksinin harika kütleli kara deliğinin yakınından geçen bir yıldız olduğu düşünülüyordu. Teoride bu biçimdesine yakın bir müsabakanın, yıldızı parçalaması ve kara deliğin yığılma diskindeki gaz akışını bozacak bir gelgit bozulmaya yol açması gerekiyordu. Fakat kelam konusu yeni çalışma, durumun bundan epey daha farklı olabileceğini gösteriyor.
Araştırma grubu, radyodan X ışınlarına kadar tüm ışık spektrumu boyunca galaktik parlamanın müşahedelerini inceledi. Bu inceleme sırasında takımın dikkatini çeken şeylerden birisi, X-ışınlarının yoğunluğunun epeyce süratli bir biçimde düşmesiydi. X-ışınlarının ekseriyetle ağır manyetik alanlar ortasında spiral oluşturan yüklü parçacıklar tarafınca üretildiği göz önüne alındığında ise bu, akıllara kara deliğin etrafında manyetik alanda ani bir değişiklik meydana gelmiş olabileceğini getirdi.
birebir vakitte takım, bununla birlikte galaksideki görünür ve ultraviyole ışık yoğunluğunun arttığını gözlemledi. Bu da kara deliğin toplanma diskinin kesimlerinin daha da ısındığını gösterir; lakin bu bahsettiğimuz tesirlerin hiç biri, kestirim edildiği üzere bir gelgit kesintisi olayı kararında yaşanması beklenen tesirlerden değildir.
Eldeki bilgilere bakacak olursak, gökbilimciler, manyetik aksi çevirme teorisinin bu duruma hayli daha uygun olduğunu düşünüyor. Grubun bahse dair yapmış olduğu açıklamalara bakılırsa, bir kara delik birikim diskinin manyetik alanında bir aykırı dönüş yaşanması halinde, alanın birinci vakit içinderda birikim diskinin dış kenarlarında zayıflamalar meydana gelmesi gerekiyor. Bunun kararında ise disk, daha verimli bir biçimde ısınabiliyor. Buna ek olarak, daha zayıf bir manyetik alan, yüklü parçacıklar tarafınca daha az X-ışını üretildiği manasına geliyor. Manyetik alanın bilakis dönmesi tamamladıktan daha sonrasında ise disk, yepyeni durumuna geri dönüyor.
Elde edilen bu deliller, bir galaktik kara deliğin manyetik olarak bilakis çevrilebildiğini gösteren birinci müşahedeler olarak öne çıkıyor. Artık bu durumun mümkün olduğu bilinse de, ne kadar çoğunlukla meydana geldiği çabucak hemen bilinmiyor. Araştırmacılar, bir galaksinin kara deliğinin manyetik alanını kaç kez bilakis çevirebildiğinin anlaşılması için epeyce daha ayrıntılı müşahedelerin yapılması gerektiğini tabir ediyor.
Teknik olarak konuşacak olursak kara deliklerin kendilerine ilişkin bir manyetik alanı yokken, kara deliği çevreleyen ağır plazmanın manyetik alana sahip olduğu biliniyor. Kara deliğin etrafında dönen bu plazma, ortasındaki yüklü parçacıklar yardımıyla bir elektrik akımı ve manyetik alan oluşturuyor. Plazma akışının tarafının bizatihi değişmediği gerçeği ise, manyetik alanın son derece stabil olduğu manasına geliyor. Lakin keşfedilen son bilgilere bakılırsa gökbilimciler, tüm manyetik alanını bilakis çevirebilen üstün kütleli bir kara deliğin varlığına dair deliller bulmuş olabilir üzere gözüküyor.
Gökbilimciler, yüz milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki bir galaksinin ansızın ‘parladığını’ fark etti
Son vakit içinderda gökbilimciler dünyası, manyetik alanını bilakis çeviren bir kara deliğin varlığına işaret eden deliller karşısında şoka uğramış durumda.
Temel olarak, bir manyetik alanı, kuzey ve güney kutbu olan sıradan bir mıknatısta olan manyetik alan üzere düşünülebilirsiniz. Bir manyetik karşıt çevirme ise, bu hayali kutbun istikametinin dönmesi ve manyetik alanın tarafının değişmesi olarak tanımlanabilir. Bu tesir, yıldızlar içinde pek yaygındır. örneğin gezegenimizin modülü olduğu Güneş Sistemi’nin ana yıldızı olan Güneş, manyetik alanını her 11 yılda bir bilakis çevirir. Hatta Dünya bile birkaç yüz bin yılda bir manyetik tersinme geçirir.
Lakin bu durumun muhteşem kütleli kara delikler için mümkün olmadığı düşünülüyordu. En azından şimdiye kadar. Otomatik bir gökyüzü araştırması, 2018 yılında, 239 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir galakside ani bir değişiklik tespit etti. 1ES 1927+654 olarak bilinen gökada, görünür ışıkta eskisine bakılırsa 100 kat daha parlaktı. Keşfedilmesinden kısa bir süre daha sonra Swift Gözlemevi, galaksinin ışığını X-ışınları ve ultraviyole ile yakaladı. Bölgeye ait arşiv müşahedeleri araştırması ise galaksinin aslında 2017’nin sonlarına hakikat aydınlanmaya başladığını ortaya çıkardı.
Kara deliklerin manyetik alanını aksine çevirebildiğini gösteren birinci deliller
bu biçimdelar bu ani parlamaya niye olan şeyin, galaksinin harika kütleli kara deliğinin yakınından geçen bir yıldız olduğu düşünülüyordu. Teoride bu biçimdesine yakın bir müsabakanın, yıldızı parçalaması ve kara deliğin yığılma diskindeki gaz akışını bozacak bir gelgit bozulmaya yol açması gerekiyordu. Fakat kelam konusu yeni çalışma, durumun bundan epey daha farklı olabileceğini gösteriyor.
Araştırma grubu, radyodan X ışınlarına kadar tüm ışık spektrumu boyunca galaktik parlamanın müşahedelerini inceledi. Bu inceleme sırasında takımın dikkatini çeken şeylerden birisi, X-ışınlarının yoğunluğunun epeyce süratli bir biçimde düşmesiydi. X-ışınlarının ekseriyetle ağır manyetik alanlar ortasında spiral oluşturan yüklü parçacıklar tarafınca üretildiği göz önüne alındığında ise bu, akıllara kara deliğin etrafında manyetik alanda ani bir değişiklik meydana gelmiş olabileceğini getirdi.
birebir vakitte takım, bununla birlikte galaksideki görünür ve ultraviyole ışık yoğunluğunun arttığını gözlemledi. Bu da kara deliğin toplanma diskinin kesimlerinin daha da ısındığını gösterir; lakin bu bahsettiğimuz tesirlerin hiç biri, kestirim edildiği üzere bir gelgit kesintisi olayı kararında yaşanması beklenen tesirlerden değildir.
Eldeki bilgilere bakacak olursak, gökbilimciler, manyetik aksi çevirme teorisinin bu duruma hayli daha uygun olduğunu düşünüyor. Grubun bahse dair yapmış olduğu açıklamalara bakılırsa, bir kara delik birikim diskinin manyetik alanında bir aykırı dönüş yaşanması halinde, alanın birinci vakit içinderda birikim diskinin dış kenarlarında zayıflamalar meydana gelmesi gerekiyor. Bunun kararında ise disk, daha verimli bir biçimde ısınabiliyor. Buna ek olarak, daha zayıf bir manyetik alan, yüklü parçacıklar tarafınca daha az X-ışını üretildiği manasına geliyor. Manyetik alanın bilakis dönmesi tamamladıktan daha sonrasında ise disk, yepyeni durumuna geri dönüyor.
Elde edilen bu deliller, bir galaktik kara deliğin manyetik olarak bilakis çevrilebildiğini gösteren birinci müşahedeler olarak öne çıkıyor. Artık bu durumun mümkün olduğu bilinse de, ne kadar çoğunlukla meydana geldiği çabucak hemen bilinmiyor. Araştırmacılar, bir galaksinin kara deliğinin manyetik alanını kaç kez bilakis çevirebildiğinin anlaşılması için epeyce daha ayrıntılı müşahedelerin yapılması gerektiğini tabir ediyor.