Don kishot
New member
İnsanoğlunun birinci fonksiyonel uydusu Sputnik 1’in Sovyetler Birliği’nce yörüngeye oturtulması ile başlayan uzay yarışı, hem büyük atılımlara aynı vakitte ciddi görüş ayrılıklarına sahne oldu.
Günümüze ulaşan bu görüş ayrılıklarından muhtemelen en büyüğü, uzayın başlangıç noktasının neresi olduğu tartışmasıdır. Bu sıkıntıda çabucak hemen uzlaşmaya varılamaması ötürüsıyla ortaya çıkan belirsizlik, vakit zaman kimi trajik hadiselerin trajik hadise olarak sınıflandırılmalarını bile önleyebilmekte. Bu yazımızda bu olaylardan “Soyuz 11” trajedisine ve bu trajedinin bu meçhullükten nasıl etkilendiğine değineceğiz.
Gezegenin büyük bir kısmınca kabul bakılırsan hudut: Karman Hattı
Macar-Amerikalı bilim insanı Theodore von Kármán’ın, deniz seviyesinin 100 kilometre üzeri olacak biçimde belirlediği bu hudut, Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleridışında tüm devletler ve kurumlarca standart atmosfer-uzay sonu olarak kabul görmektedir. Bu kuruma nazaran ise standart hudut, deniz seviyesinin 80 kilometre üzeri olarak belirlenmiş.
Amerika Birleşik Devletleri’nin Karman Hattı’nı tam olarak standart kabul etmemesinin net bir niçini olmamakla birlikte, bu durum size metrik sistem yerine emperyal sistemin bir varyantını kullanmalarını anımsattıysa haksız sayılmazsınız.
Şaşırtıcı uzay atılımlarıyla oldukçaça unsur imza atan ve ürettiği roket motorlarının kullanması günümüzde dahi devam eden SSCB; bu muvaffakiyetlerini, yaşadığı oldukçaça felâketten aldığı derslere borçlu.
Amerika Birleşik Devletleri’nin tersine Sovyetler Birliği’nin uzay doktrini, muhakkak hedeflere ağırlaşmak yerine olabildiğince fazla unsur imza atmak odaklıydı. Bu sebeple Sovyet mühendisler, Amerikalı meslektaşlarının tersine daima yesyeni ve deher neysel sistemler ile uğraşmak zorunda kaldılar. Bir bakılırsavden öbür bir nazaranve ani geçişler, tek bir vazifeye derinlemesine odaklanılmasını ve olabildiğince inançlı hâle getirilmesini birden fazla vakit önlemekteydi.
Bu misyonlardan biri olan “Soyuz 11”, asıl emeli olan bir uzay istasyonuna kenetlenme amacına ulaşmasına karşın sonlara yanlışsız çabucak hemen gibisi görülmemiş bir trajediye dönüştü. Dünya’ya geri iniş yapan bu Sovyet uzay aracına ulaşıldığında, ortasındaki üç kozmonotun da boğularak can verdikleri ortaya çıktı. Üç kozmonot, en nihayetinde Kremlin’e defnedildi.
Şimdi uzay sonu konusunda yaşanan uyuşmazlığın sebep olduğu meçhullüğü hatırlayalım. Bu kozmonotların uzayda can verip vermedikleri sorunsalı, tam olarak nerede boğulduklarına bağlı olarak değişebilecek bir durumdur. Yaşananlar Karman Hattı’nın üzerinde gerçekleşti ise kelam konusu üç kozmonot uzayda, Karman Hattı’nın altında gerçekleşti ise de Dünya’da can vermiştir. Karman Hattı’nın ötesinde can vermiş olmaları ihtimâli gerçekse, kendileri beraberinde Karman Hattı’nın ötesinde ölen tek ekip olarak da tarihe geçmiş olabilirler.
Eskiden sadece devletlerin ve devlet kurumlarının kalkışabildikleri uzaya çıkma eforları, gittikçe zenginleşen özel şirketlerin ve milyarderlerin de bölüme giriş yapmaları üzerine vakit içinde devletlerin monopollerinden çıktı.
SpaceX üzere özel uzay şirketlerinin atılımları yardımıyla bu gayretler, sektör dışı şirketlerin CEO’larınca da benimsenmeye başlandı. Bunlardan yakın vakitte en ses getirenlerinden biri, Amazon CEO’su Jeff Bezos’un ve İngiliz milyarder Richard Branson’ın teşebbüslerinden bir tanesiydi.
Sektöre büyük bir hırsla katılan Bezos ve Branson, Temmuz 2021’de kendilerince bir uzay yarışına giriştiler. Sonuç olarak yarışı “Karman Hattı” hudut kabul edilir ise Bezos, 80 kilometerlik sınır hudut kabul edilir ise de Branson kazanmıştır. Günümüzde bu yarışı kimin kazandığı hâlâ tartışılmaktadır.
Özetlemek gerekirse; günümüzde bile varlığını sürdüren bu uzay sonu problemi, kimi trajedileri uzay trajedisi olmaktan çıkarabileceği üzere kimi uzay yarışlarını da net bir kazanandan yoksun bırakabilen, kişiyi belirsizliklerle boğuşturan bir karmaşaya evrildi denebilir.
Günümüze ulaşan bu görüş ayrılıklarından muhtemelen en büyüğü, uzayın başlangıç noktasının neresi olduğu tartışmasıdır. Bu sıkıntıda çabucak hemen uzlaşmaya varılamaması ötürüsıyla ortaya çıkan belirsizlik, vakit zaman kimi trajik hadiselerin trajik hadise olarak sınıflandırılmalarını bile önleyebilmekte. Bu yazımızda bu olaylardan “Soyuz 11” trajedisine ve bu trajedinin bu meçhullükten nasıl etkilendiğine değineceğiz.
Gezegenin büyük bir kısmınca kabul bakılırsan hudut: Karman Hattı
Macar-Amerikalı bilim insanı Theodore von Kármán’ın, deniz seviyesinin 100 kilometre üzeri olacak biçimde belirlediği bu hudut, Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleridışında tüm devletler ve kurumlarca standart atmosfer-uzay sonu olarak kabul görmektedir. Bu kuruma nazaran ise standart hudut, deniz seviyesinin 80 kilometre üzeri olarak belirlenmiş.
Amerika Birleşik Devletleri’nin Karman Hattı’nı tam olarak standart kabul etmemesinin net bir niçini olmamakla birlikte, bu durum size metrik sistem yerine emperyal sistemin bir varyantını kullanmalarını anımsattıysa haksız sayılmazsınız.
Şaşırtıcı uzay atılımlarıyla oldukçaça unsur imza atan ve ürettiği roket motorlarının kullanması günümüzde dahi devam eden SSCB; bu muvaffakiyetlerini, yaşadığı oldukçaça felâketten aldığı derslere borçlu.
Amerika Birleşik Devletleri’nin tersine Sovyetler Birliği’nin uzay doktrini, muhakkak hedeflere ağırlaşmak yerine olabildiğince fazla unsur imza atmak odaklıydı. Bu sebeple Sovyet mühendisler, Amerikalı meslektaşlarının tersine daima yesyeni ve deher neysel sistemler ile uğraşmak zorunda kaldılar. Bir bakılırsavden öbür bir nazaranve ani geçişler, tek bir vazifeye derinlemesine odaklanılmasını ve olabildiğince inançlı hâle getirilmesini birden fazla vakit önlemekteydi.
Bu misyonlardan biri olan “Soyuz 11”, asıl emeli olan bir uzay istasyonuna kenetlenme amacına ulaşmasına karşın sonlara yanlışsız çabucak hemen gibisi görülmemiş bir trajediye dönüştü. Dünya’ya geri iniş yapan bu Sovyet uzay aracına ulaşıldığında, ortasındaki üç kozmonotun da boğularak can verdikleri ortaya çıktı. Üç kozmonot, en nihayetinde Kremlin’e defnedildi.
Şimdi uzay sonu konusunda yaşanan uyuşmazlığın sebep olduğu meçhullüğü hatırlayalım. Bu kozmonotların uzayda can verip vermedikleri sorunsalı, tam olarak nerede boğulduklarına bağlı olarak değişebilecek bir durumdur. Yaşananlar Karman Hattı’nın üzerinde gerçekleşti ise kelam konusu üç kozmonot uzayda, Karman Hattı’nın altında gerçekleşti ise de Dünya’da can vermiştir. Karman Hattı’nın ötesinde can vermiş olmaları ihtimâli gerçekse, kendileri beraberinde Karman Hattı’nın ötesinde ölen tek ekip olarak da tarihe geçmiş olabilirler.
Eskiden sadece devletlerin ve devlet kurumlarının kalkışabildikleri uzaya çıkma eforları, gittikçe zenginleşen özel şirketlerin ve milyarderlerin de bölüme giriş yapmaları üzerine vakit içinde devletlerin monopollerinden çıktı.
SpaceX üzere özel uzay şirketlerinin atılımları yardımıyla bu gayretler, sektör dışı şirketlerin CEO’larınca da benimsenmeye başlandı. Bunlardan yakın vakitte en ses getirenlerinden biri, Amazon CEO’su Jeff Bezos’un ve İngiliz milyarder Richard Branson’ın teşebbüslerinden bir tanesiydi.
Sektöre büyük bir hırsla katılan Bezos ve Branson, Temmuz 2021’de kendilerince bir uzay yarışına giriştiler. Sonuç olarak yarışı “Karman Hattı” hudut kabul edilir ise Bezos, 80 kilometerlik sınır hudut kabul edilir ise de Branson kazanmıştır. Günümüzde bu yarışı kimin kazandığı hâlâ tartışılmaktadır.
Özetlemek gerekirse; günümüzde bile varlığını sürdüren bu uzay sonu problemi, kimi trajedileri uzay trajedisi olmaktan çıkarabileceği üzere kimi uzay yarışlarını da net bir kazanandan yoksun bırakabilen, kişiyi belirsizliklerle boğuşturan bir karmaşaya evrildi denebilir.
- Kaynaklar: Inquestion, SpaceSafetyMagazine, USA Today