Don kishot
New member
Öncelikle bir gerçeği yeniden hatırlatarak başlayalım; Dünya düz değil, kendi gözünüzle bile nazaranbilirsiniz. Lakin Dünyamız yuvarlak da değil, birinci eğitim senelerından beri öğrendiğimiz üzere Dünya kutuplardan basık ve ekvatordan şişkin bir elipstir. Bu sempatik biçim niçiniyle hem kendi tıpkı vakitte Güneş etrafında dönerken yavaşça eğimli bir yörünge çizdiği tespit edilmiştir. İşte bu durum bilim insanları tarafınca eksen eğikliği olarak isimlendiriliyor.
Eksen eğikliği sırf gökbilimcileri ilgilendiren bir durum değil, direkt olarak bu gezegende yaşayan bizi etkiliyor zira bu eğim yardımıyla mevsimler ortaya çıkıyor ve bu sayede hayatta kalabiliyoruz. Yani yazımızı kışa, bireyimizi yaza çeviren Leyla aslında eksen eğikliğidir. Gelin eksen eğikliği nedir, kim bulmuştur üzere ayrıntılara yakından bakalım ve bu durumun gezegenimiz üstündeki tesirlerinden kimilerini nazaranlim.
Eksen eğikliği nedir?
Dünya’nın Güneş etrafında dönerken sahip olduğu dönme ekseni ve yörünge ekseni içindeki açı, eksen eğikliği olarak isimlendirilir. Dünyamızın eksen eğikliği tam olarak 23.439281 derecedir. Lakin bu derece, uzun yıllar ortasında değişiklik göstermektedir.
Eksen eğikliği ölçülmesi bir fazlaca kişiyi şaşırtabilir zira bildiğimiz üzere uzayda istikamet yoktur. Eksen eğikliği hesaplanırken Dünya ekvator çizgisi ile sabit dönüş yörüngesi hizalanır. Yapılan hizalama kararı ortaya çıkan eğim, eksen eğikliği olarak kabul edilmektedir.
Eksen eğikliğini kim keşfetti?
Sıkı tutunun, hayli geçmişe gidiyoruz. İnsanlık var olduğu günden beri uzayı keşfetme merakına ve Dünya hareketlerini manaya hevesine sahip olduğu için Dünya’nın eksen eğikliği birinci kere milattan evvel 1100 senelerında Çin ve Hindistan’da ölçülmüştür. Milattan daha sonra 350 senelerında Piteas isimli bir Yunan filozofu da çok tesirli bir ölçüm yapmıştır.
830 senelerında Halife el-Mamun’un Bağdatlı gökbilimcilere ölçtürdüğü eksen eğikliği uzun yıllar Arap dünyasında kullanıldı. Gerçek ölçümlerden birine imza atan birinci kişi ise 14. yüzyılda hayatış Müslüman alim İbnü’l-Şatir’dir. En hakikat ve çağdaş eksen eğikliği müşahedesi ise 1584 yılında Danimarkalı gökbilimci Tycho Brahe tarafınca gerçekleştirilmiştir.
Eksen eğikliğinin sonuçları:
Dünyamızın bu eğimli dönüşü niçiniyle sırayla Güney ve Kuzey Kutbu’nda altışar ay gece ve gündüz yaşanıyor. Dünyamızın Güneş’e dönük tarafında yaz ayı başlıyor, havalar ısınıyor, güneşlenme mühleti artıyor ve Güneş’i epey daha yüksekte görüyoruz. Öbür tarafta ise tam aykırısı şeyler yaşanıyor ve kış ayları başlıyor.
Gece gündüz müddetleri, güneşlenme müddetleri, mevsimsel değişiklikler, ısı değişimleri ve tüm bunlara bağlı olarak oluşan iklim nesillerinin hepsi eksen eğikliğinin sonuçlarıdır. Yani bugün gün doğumu, gün batımı, saat, mevsim ve gibisi ne kadar kavramdan bahsediyorsak tüm bunlar eksen eğikliğinin bir kararıdur.
Eksen eğikliği değişiyor:
Dünyamızın eksen eğikliği birden fazla vakit sabit olsa bile muhakkak döngülerde değişiklik gösterir. Bunun en büyük sebebi, gezegenimizin bir topaç üzere hareket ediyor olması. Yani Dünya devamlı muhakkak ve sabit bir yörüngede dönmüyor, dönüş sırasında nütasyon ismi verilen sistemsiz bir hareketle sallandığı için eksen eğikliği de değişiyor.
Jeolojik vakit döngüsü içerisinde incelediğimiz vakit 42 bin yıllık bir müddetç boyunca eksen eğikliğinin 22 ve 24.5 dereceleri içinde değiştiği tespit edilmiştir. Bu süreci şu biçimde bir düşündüğümüz vakit karşımıza kaç fecî kuraklık ve buzul çağı çıkıyor. Yani eksen eğikliğinin birkaç derece değişimi bile hayli şeyi değiştirebiliyor.
Binlerce yıla yayılan bu eksen eğikliği değişimi süreci aslında daha küçük, yaklaşık 18.6 yıllık döngülerden oluşuyor. Her bir döngüde gece gündüz müddeti, mevsim normalleri ve güneşlenme müddeti üzere durumların değiştiği görülüyor. Büyük değişimler olmasa bile birkaç bin yıl ortasında her şeyin tam manasıyla aksine döneceğini söylemek mümkün.
Eksen eğikliği olmasaydı ne olurdu?
Eksen eğikli olmasaydı da bir daha bunlar olmaz mıydı diye düşünüyor olabilirsiniz, hayır olmazdı. Güneş ışınları devamlı düz gelirdi, yıllık sıcaklık farkları sabit kalırdı, sıcaklık sabit olduğu için mevsimler oluşmazdı, kutuplar olmazdı, gece gündüz her vakit eşit olurdu ve tüm bunların kararında bugün bildiğimiz hayat devam etmeyi bırakın tahminen de hiç oluşmazdı.
Eksen eğikliğinin var olan hayatı sürdürmemizi sağlayan mevsimleri oluşturması, düşündüğümüzden epey daha değerli. Zira bölgesel olarak yaşanacak ufak değişimlerin bile o bölge canlılığını yok edecek güçte olduğunu biliyoruz. Bir de bunun global çapta farklılık gösterdiğini düşünürsek ömrün başlamama mümkünlüğü bir bir çok yüksektir.
Mevsimlerin, gecemizin, gündüzümüzün, iklimlerin oluşmasını sağlayan Dünya’nın eksen eğikliği nedir, sonuçları nelerdir, olmasaydı ne olurdu üzere merak edilen soruları yanıtladık ve bu sıradan üzere görünen fakat hepimiz için hayati kıymete sahip eğim hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik.
Eksen eğikliği sırf gökbilimcileri ilgilendiren bir durum değil, direkt olarak bu gezegende yaşayan bizi etkiliyor zira bu eğim yardımıyla mevsimler ortaya çıkıyor ve bu sayede hayatta kalabiliyoruz. Yani yazımızı kışa, bireyimizi yaza çeviren Leyla aslında eksen eğikliğidir. Gelin eksen eğikliği nedir, kim bulmuştur üzere ayrıntılara yakından bakalım ve bu durumun gezegenimiz üstündeki tesirlerinden kimilerini nazaranlim.
Eksen eğikliği nedir?
Dünya’nın Güneş etrafında dönerken sahip olduğu dönme ekseni ve yörünge ekseni içindeki açı, eksen eğikliği olarak isimlendirilir. Dünyamızın eksen eğikliği tam olarak 23.439281 derecedir. Lakin bu derece, uzun yıllar ortasında değişiklik göstermektedir.
Eksen eğikliği ölçülmesi bir fazlaca kişiyi şaşırtabilir zira bildiğimiz üzere uzayda istikamet yoktur. Eksen eğikliği hesaplanırken Dünya ekvator çizgisi ile sabit dönüş yörüngesi hizalanır. Yapılan hizalama kararı ortaya çıkan eğim, eksen eğikliği olarak kabul edilmektedir.
Eksen eğikliğini kim keşfetti?
Sıkı tutunun, hayli geçmişe gidiyoruz. İnsanlık var olduğu günden beri uzayı keşfetme merakına ve Dünya hareketlerini manaya hevesine sahip olduğu için Dünya’nın eksen eğikliği birinci kere milattan evvel 1100 senelerında Çin ve Hindistan’da ölçülmüştür. Milattan daha sonra 350 senelerında Piteas isimli bir Yunan filozofu da çok tesirli bir ölçüm yapmıştır.
830 senelerında Halife el-Mamun’un Bağdatlı gökbilimcilere ölçtürdüğü eksen eğikliği uzun yıllar Arap dünyasında kullanıldı. Gerçek ölçümlerden birine imza atan birinci kişi ise 14. yüzyılda hayatış Müslüman alim İbnü’l-Şatir’dir. En hakikat ve çağdaş eksen eğikliği müşahedesi ise 1584 yılında Danimarkalı gökbilimci Tycho Brahe tarafınca gerçekleştirilmiştir.
Eksen eğikliğinin sonuçları:
- Mevsimlerin oluşması
- Gece gündüz müddetleri
- Güneşlenme müddetleri
- Mevsimsel değişiklikler ve ısı değişimleri
- İklim jenerasyonları
Dünyamızın bu eğimli dönüşü niçiniyle sırayla Güney ve Kuzey Kutbu’nda altışar ay gece ve gündüz yaşanıyor. Dünyamızın Güneş’e dönük tarafında yaz ayı başlıyor, havalar ısınıyor, güneşlenme mühleti artıyor ve Güneş’i epey daha yüksekte görüyoruz. Öbür tarafta ise tam aykırısı şeyler yaşanıyor ve kış ayları başlıyor.
Gece gündüz müddetleri, güneşlenme müddetleri, mevsimsel değişiklikler, ısı değişimleri ve tüm bunlara bağlı olarak oluşan iklim nesillerinin hepsi eksen eğikliğinin sonuçlarıdır. Yani bugün gün doğumu, gün batımı, saat, mevsim ve gibisi ne kadar kavramdan bahsediyorsak tüm bunlar eksen eğikliğinin bir kararıdur.
Eksen eğikliği değişiyor:
Dünyamızın eksen eğikliği birden fazla vakit sabit olsa bile muhakkak döngülerde değişiklik gösterir. Bunun en büyük sebebi, gezegenimizin bir topaç üzere hareket ediyor olması. Yani Dünya devamlı muhakkak ve sabit bir yörüngede dönmüyor, dönüş sırasında nütasyon ismi verilen sistemsiz bir hareketle sallandığı için eksen eğikliği de değişiyor.
Jeolojik vakit döngüsü içerisinde incelediğimiz vakit 42 bin yıllık bir müddetç boyunca eksen eğikliğinin 22 ve 24.5 dereceleri içinde değiştiği tespit edilmiştir. Bu süreci şu biçimde bir düşündüğümüz vakit karşımıza kaç fecî kuraklık ve buzul çağı çıkıyor. Yani eksen eğikliğinin birkaç derece değişimi bile hayli şeyi değiştirebiliyor.
Binlerce yıla yayılan bu eksen eğikliği değişimi süreci aslında daha küçük, yaklaşık 18.6 yıllık döngülerden oluşuyor. Her bir döngüde gece gündüz müddeti, mevsim normalleri ve güneşlenme müddeti üzere durumların değiştiği görülüyor. Büyük değişimler olmasa bile birkaç bin yıl ortasında her şeyin tam manasıyla aksine döneceğini söylemek mümkün.
Eksen eğikliği olmasaydı ne olurdu?
Eksen eğikli olmasaydı da bir daha bunlar olmaz mıydı diye düşünüyor olabilirsiniz, hayır olmazdı. Güneş ışınları devamlı düz gelirdi, yıllık sıcaklık farkları sabit kalırdı, sıcaklık sabit olduğu için mevsimler oluşmazdı, kutuplar olmazdı, gece gündüz her vakit eşit olurdu ve tüm bunların kararında bugün bildiğimiz hayat devam etmeyi bırakın tahminen de hiç oluşmazdı.
Eksen eğikliğinin var olan hayatı sürdürmemizi sağlayan mevsimleri oluşturması, düşündüğümüzden epey daha değerli. Zira bölgesel olarak yaşanacak ufak değişimlerin bile o bölge canlılığını yok edecek güçte olduğunu biliyoruz. Bir de bunun global çapta farklılık gösterdiğini düşünürsek ömrün başlamama mümkünlüğü bir bir çok yüksektir.
Mevsimlerin, gecemizin, gündüzümüzün, iklimlerin oluşmasını sağlayan Dünya’nın eksen eğikliği nedir, sonuçları nelerdir, olmasaydı ne olurdu üzere merak edilen soruları yanıtladık ve bu sıradan üzere görünen fakat hepimiz için hayati kıymete sahip eğim hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik.