Don kishot
New member
Daha evvelki yazılarımızda ortasında yaşadığımız gezegenin bir hayli farklı niçine bağlı olarak kirlendiğinden ve bir noktada yaşanamaz hale geleceğinden kelam etmiştik. Burada yaşayamazsak uzaya gideriz diye düşünüyorsanız maalesef artık uzay da kirli. 20. yüzyılın ikinci yarısında başlayan uzay çalışmaları kapsamında atmosfer dışına gönderdiğimiz bir fazlaca uzay aracı ve bunlara ilişkin modüller orada öylece duruyor.
Öylece duruyorlar demek yanlış olur zira uzay kirliliğini oluşturan bu kesimler pek süratli bir biçimde dönerek hem birbirlerine birebir vakitte yeni gönderilen uydu ve roketlere çarpıyorlar. Bu durum olağan olarak hem bugün uydu kaynaklı kullandığımız bağlantı sistemlerini tıpkı vakitte gelecekte yapılacak uzay nazaranvlerini etkiliyor. Gelin uzay kirliliği nedir, sebepleri nelerdir ve önlemek için neler yapılabilir gibi merak edilen sorulara gelin yakından bakalım.
Uzay kirliliği nedir, sebepleri nelerdir, nasıl önlenir?
Uzay kirliliği nedir?
Uzay kirliliğini oluşturan nesneler
Uzay kirliliğinin sebepleri nelerdir?
Artık kullanılmayan uydular
Düşürülen nesneler
Uzay bakılırsavlerinde kullanılan roketler ve parçaları
Uzay silahları
Uzay kirliliğinin sonuçları neler?
Uzay kirliliği nasıl önlenir?
Uzay kirliliği nedir?
1957 yılından bugüne, Dünya dışına gönderdiğimiz sayısız roket, uzay aracı ve uydunun artık kullanılmaması ya da parçalanması daha sonrası yörüngede öylece kalmaları niçiniyle oluşan dağınıklık uzay kirliliği olarak isimlendiriliyor. Uzay kirliliğini oluşturan enkaz modüllerinin kimileri pek küçükken kimileri bir otomobil kadar olabiliyor.
Kuzey Amerika Havacılık ve Uzay Savunma Komutanlığı NORAD, 1957 yılında birinci uzay çalışmaları başladıktan daha sonra uzaya gönderilen ve artık kullanılmadığı için atık ya da enkaz olarak kabul edilen bu modüllerin kaydını tutmaya başladı. Oluşturulan data tabanına eklenen birinci enkaz, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği tarafınca 1967 yılında uzaya gönderilen Sputnik uydusu oldu.
Aradan geçen uzun senelerda uzay güzelce karıştı. Avrupa Uzay Ajansı ESA tarafınca paylaşılan uzay kirliliği datalarına göre boyutları 1 – 10 cm içinde değişen 900 bin ve boyutları 10 cm’den büyük olan 34 bin obje şu an Dünya yörüngesinde dolanıyor. Lakin aheste aheste dolanmıyorlar. Uzay kirliliğini oluşturan bu objeler saatte 28 bin km sürate sahip. Çarpışmaların ne kadar müthiş bir tesiri olacağını kestirim etmek güç değil.
Uzay kirliliğini oluşturan objeler:
Avrupa Uzay Ajansı tarafınca paylaşılan uzay kirliliği bilgilerine göre uzay kirliliğini oluşturan enkaz ve atıklar içinde şu üçü dikkat çekiyor;
Uzun yıllardır bağlantı teknolojilerinde kullanmak için uzaya uydu gönderip duruyoruz. Bu uyduların belli bir kullanım ömrü var. Pilleri bitiyor ya da eskiyorlar. Evvelden bu uyduların vakit ortasında Dünya’ya döneceği ve atmosferde parçalanarak yok olacakları düşünülüyordu. Lakin bugün biliyoruz ki o uydular hala yörüngede dolanmaya devam ediyorlar.
Düşürülen objeler:
Komik üzere görünebilir ancak evet, uzaya çıkan astronotlar da bir hayli eşya düşürüyorlar. Örneğin 2008 yılında astronot Heidemarie Stefanyshyn-Piper, alet edevat dolu koca bir çantayı düşürüverdi. Bu çanta Dünya yörüngesinde 4 binden çok defa döndükten daha sonra atmosfere girerek parçalandı. Fakat yıllardır neler neler düşürüldüğünü düşünürsek bunlarında hepsinin tıpkı yazgısı yaşadığına ihtimal vermek sıkıntı.
Uzay bakılırsavlerinde kullanılan roketler ve modülleri:
Roket fırlatma görüntülerini izlediyseniz tek bir roket gönderilirken bile yol boyunca birkaç modül bırakarak yoluna devam ettiğini görmüşsünüzdür. Birden fazla yakıt kapsülü olan bu kesimlerin kimileri çabucak hemen Dünya sınırlarındayken kopuyor ve okyanusa düşüyor. Lakin bazıları atmosfer dışına çıktıktan daha sonra düştükleri için uzay kirliliğinin en büyük objelerinden biri haline geliyorlar. Parçalanan ve milyonlarca minik kesim olarak dağılan kapsül ve roketler de var.
Uzay silahları:
Hayır, Star Trek’te gördüğümüz cinsten silahlar değil. 1960’lı ve 1970’li senelerda ABD ile SSCB içinde yaşanan uzay rekabeti sırasında bir hayli uydu aksisi silah test edildi. Hatta ABD, 1985 yılında bunlardan bir adedini kullanarak bir tonluk Solwind uydusunu paramparça etti. Çin ve Hindistan da uzay çalışmalarıyla bir arada uzay silahları geliştirmeye başladılar. Tüm bunlar uzay kirliliğinin bir modülü olarak yörüngede dolanıyorlar.
Uzay kirliliğinin sonuçları neler?
Avrupa Uzay Ajansı tarafınca paylaşılan uzay kirliliği datalarına bakılırsa 1957 yılında başlayan uzay çalışmalarındaki ilk kazalar 1961 yılında başladı. Yakıt patlamaları niçiniyle 560’tan fazla parçalanma olayı yaşandı. Uzay kirliliğini oluşturan objeler kaynaklı kazaların sayısı ise şu an için yedi. Fakat bunlar pek tehlikeli olabilir. Örneğin Kosmos 2551 isimli aktif olmayan bir uydu, İridium 33 isimli uyduya çarparak onu büsbütün yok etti.
Uzay kirliliğinin yarattığı en büyük tehlike ise küçük modüller kaynaklı. Boya pulları, donmuş yakıt kalıntıları ve katılaşan antifriz damlacıkları kullanılmakta olan uyduların güneş panellerine hasar verebilir. Üstelik bunlar patladığı vakit yanıcı oldukları için atmosfere de ziyan verebilirler.
Bir de işin nükleer istikameti var. Artık kullanılmayan kimi Rus uydularında güç kaynağı olarak yoğun radyoaktif içeren nükleer piller kullanıldığı biliniyor. Yani bu piller çarpışma durumunda nükleer patlama tesiri yaratabilir. Dünya atmosferinden geçerken yok olmayacak kadar büyük modüllerin yüzeye ulaştığı ve kıymetli hasarlar verdiği bile görüldü.
Uzay kirliliği nasıl önlenir?
Dünya kirliliğini önlemek için hepimizin alabileceği sayısız tedbir olsa da uzay kirliliğini önleyecek olanlar uzay çalışmaları yapan devletler ve özel şirketlerdir. Uzay çalışmaları yapan kurum ve şirketlerin alabileceği birtakım tedbirler şöyle;
Öylece duruyorlar demek yanlış olur zira uzay kirliliğini oluşturan bu kesimler pek süratli bir biçimde dönerek hem birbirlerine birebir vakitte yeni gönderilen uydu ve roketlere çarpıyorlar. Bu durum olağan olarak hem bugün uydu kaynaklı kullandığımız bağlantı sistemlerini tıpkı vakitte gelecekte yapılacak uzay nazaranvlerini etkiliyor. Gelin uzay kirliliği nedir, sebepleri nelerdir ve önlemek için neler yapılabilir gibi merak edilen sorulara gelin yakından bakalım.
Uzay kirliliği nedir, sebepleri nelerdir, nasıl önlenir?
Uzay kirliliği nedir?
Uzay kirliliğini oluşturan nesneler
Uzay kirliliğinin sebepleri nelerdir?
Artık kullanılmayan uydular
Düşürülen nesneler
Uzay bakılırsavlerinde kullanılan roketler ve parçaları
Uzay silahları
Uzay kirliliğinin sonuçları neler?
Uzay kirliliği nasıl önlenir?
Uzay kirliliği nedir?
1957 yılından bugüne, Dünya dışına gönderdiğimiz sayısız roket, uzay aracı ve uydunun artık kullanılmaması ya da parçalanması daha sonrası yörüngede öylece kalmaları niçiniyle oluşan dağınıklık uzay kirliliği olarak isimlendiriliyor. Uzay kirliliğini oluşturan enkaz modüllerinin kimileri pek küçükken kimileri bir otomobil kadar olabiliyor.
Kuzey Amerika Havacılık ve Uzay Savunma Komutanlığı NORAD, 1957 yılında birinci uzay çalışmaları başladıktan daha sonra uzaya gönderilen ve artık kullanılmadığı için atık ya da enkaz olarak kabul edilen bu modüllerin kaydını tutmaya başladı. Oluşturulan data tabanına eklenen birinci enkaz, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği tarafınca 1967 yılında uzaya gönderilen Sputnik uydusu oldu.
Aradan geçen uzun senelerda uzay güzelce karıştı. Avrupa Uzay Ajansı ESA tarafınca paylaşılan uzay kirliliği datalarına göre boyutları 1 – 10 cm içinde değişen 900 bin ve boyutları 10 cm’den büyük olan 34 bin obje şu an Dünya yörüngesinde dolanıyor. Lakin aheste aheste dolanmıyorlar. Uzay kirliliğini oluşturan bu objeler saatte 28 bin km sürate sahip. Çarpışmaların ne kadar müthiş bir tesiri olacağını kestirim etmek güç değil.
Uzay kirliliğini oluşturan objeler:
Avrupa Uzay Ajansı tarafınca paylaşılan uzay kirliliği bilgilerine göre uzay kirliliğini oluşturan enkaz ve atıklar içinde şu üçü dikkat çekiyor;
- Aktif bakılırsavde olmayan ve bir fazlaca farklı niçine bağlı olarak parçalanmış uydular.
- Uzay bakılırsavlerinde kullanılıp orada bırakılmış ve bir hayli farklı niçine bağlı olarak parçalanmış roketler.
- Uzay nazaranvleri sırasında kullanılmış aletler, vidalar, kablolar, kameralar ve gibisi objeler.
- Sayılarının 128 milyondan fazla olduğu kestirim edilen boyutları 1 cm ve altındaki objeler.
- Sayılarının 900 binden çok olduğu kestirim edilen boyutları 1 ile 10 cm içinde değişen objeler.
- Sayılarının 34 binden çok olduğu kestirim edilen boyutları 10 cm ve fazlası olan büyük objeler.
- Artık kullanılmayan uydular
- Düşürülen nesneler
- Uzay nazaranvlerinde kullanılan roketler ve parçaları
- Uzay silahları
Uzun yıllardır bağlantı teknolojilerinde kullanmak için uzaya uydu gönderip duruyoruz. Bu uyduların belli bir kullanım ömrü var. Pilleri bitiyor ya da eskiyorlar. Evvelden bu uyduların vakit ortasında Dünya’ya döneceği ve atmosferde parçalanarak yok olacakları düşünülüyordu. Lakin bugün biliyoruz ki o uydular hala yörüngede dolanmaya devam ediyorlar.
Düşürülen objeler:
Komik üzere görünebilir ancak evet, uzaya çıkan astronotlar da bir hayli eşya düşürüyorlar. Örneğin 2008 yılında astronot Heidemarie Stefanyshyn-Piper, alet edevat dolu koca bir çantayı düşürüverdi. Bu çanta Dünya yörüngesinde 4 binden çok defa döndükten daha sonra atmosfere girerek parçalandı. Fakat yıllardır neler neler düşürüldüğünü düşünürsek bunlarında hepsinin tıpkı yazgısı yaşadığına ihtimal vermek sıkıntı.
Uzay bakılırsavlerinde kullanılan roketler ve modülleri:
Roket fırlatma görüntülerini izlediyseniz tek bir roket gönderilirken bile yol boyunca birkaç modül bırakarak yoluna devam ettiğini görmüşsünüzdür. Birden fazla yakıt kapsülü olan bu kesimlerin kimileri çabucak hemen Dünya sınırlarındayken kopuyor ve okyanusa düşüyor. Lakin bazıları atmosfer dışına çıktıktan daha sonra düştükleri için uzay kirliliğinin en büyük objelerinden biri haline geliyorlar. Parçalanan ve milyonlarca minik kesim olarak dağılan kapsül ve roketler de var.
Uzay silahları:
Hayır, Star Trek’te gördüğümüz cinsten silahlar değil. 1960’lı ve 1970’li senelerda ABD ile SSCB içinde yaşanan uzay rekabeti sırasında bir hayli uydu aksisi silah test edildi. Hatta ABD, 1985 yılında bunlardan bir adedini kullanarak bir tonluk Solwind uydusunu paramparça etti. Çin ve Hindistan da uzay çalışmalarıyla bir arada uzay silahları geliştirmeye başladılar. Tüm bunlar uzay kirliliğinin bir modülü olarak yörüngede dolanıyorlar.
Uzay kirliliğinin sonuçları neler?
Avrupa Uzay Ajansı tarafınca paylaşılan uzay kirliliği datalarına bakılırsa 1957 yılında başlayan uzay çalışmalarındaki ilk kazalar 1961 yılında başladı. Yakıt patlamaları niçiniyle 560’tan fazla parçalanma olayı yaşandı. Uzay kirliliğini oluşturan objeler kaynaklı kazaların sayısı ise şu an için yedi. Fakat bunlar pek tehlikeli olabilir. Örneğin Kosmos 2551 isimli aktif olmayan bir uydu, İridium 33 isimli uyduya çarparak onu büsbütün yok etti.
Uzay kirliliğinin yarattığı en büyük tehlike ise küçük modüller kaynaklı. Boya pulları, donmuş yakıt kalıntıları ve katılaşan antifriz damlacıkları kullanılmakta olan uyduların güneş panellerine hasar verebilir. Üstelik bunlar patladığı vakit yanıcı oldukları için atmosfere de ziyan verebilirler.
Bir de işin nükleer istikameti var. Artık kullanılmayan kimi Rus uydularında güç kaynağı olarak yoğun radyoaktif içeren nükleer piller kullanıldığı biliniyor. Yani bu piller çarpışma durumunda nükleer patlama tesiri yaratabilir. Dünya atmosferinden geçerken yok olmayacak kadar büyük modüllerin yüzeye ulaştığı ve kıymetli hasarlar verdiği bile görüldü.
Uzay kirliliği nasıl önlenir?
Dünya kirliliğini önlemek için hepimizin alabileceği sayısız tedbir olsa da uzay kirliliğini önleyecek olanlar uzay çalışmaları yapan devletler ve özel şirketlerdir. Uzay çalışmaları yapan kurum ve şirketlerin alabileceği birtakım tedbirler şöyle;
- Yeni uyduların sonunda fazlaca daha kolay bir biçimde parçalanacakları Perigees ve Eliptik yörüngelere fırlatılmaları.
- Kendi kendini imha ederek atmosferde yok olacak uyduların kullanılması.
- Artık kullanılmasa bile güç kaynağının uzaklaştırılarak patlama riskinin azaltılması.
- Örneklerini görmeye başladığımız bozulmadan Dünya’ya dönerek yine kullanılan roketlerin yapılması.
- kuvvetli lazerler kullanılarak uzay kirliliğine niye olan objelerin yok edilmesi.