Don kishot
New member
Bilim kurgu yapıtları fazlaca uzun mühlet hakir görülmüş, üçüncü beşinci plana itilmiş, hakkı yenmiş yapıtlardır. Cinsin kendisi de uzun müddet -fantastik edebiyat ile beraber- edebiyat etraflarından dışlanmıştır. Çünkü özellikle 19. yüzyılda edebiyatın her alanında kıymetli eserler çıkmış bulunmasına karşın genel ortalama Flash TV dizileri düzeyindeydi: Çoğunlukla dini ya da toplumsal bildiriler vermeyi amaçlayan, kıssa örgüsü zayıf eserler ya da insanın ruhunu darlayan felaketler silsilesi. Sonuçta erkek çocuklarının kollarının mastürbasyon yapmasınlar diye kolları bağlanarak uykuya gönderildiği bir manyaklık periyodundan bahsediyoruz.
O devirde geleceği düşlemek birçok kişi için uzak bir fikir olsa da, bilhassa Sanayi İhtilali’nin getirdiği atılım dalgası, edebiyatta da yansıma bulmuş ve bilim kurgu muharrirleri da kendilerini destekleyecek kitleler bulmaya başlamıştı. Bu isimlerden biri olan John Jacob Astor IV, bildiğimiz manasıyla uzay gemisi kavramını icat edecekti.
Kimdir bu John Jacob Astor IV?
özetlemek gerekirse J.J. Astor olarak bilinen muharrir, 1864 yılında doğmuştu. Bu yazıda yazıyı okunabilir tutmak ve bahisten sapmamak ismine Astor’un ömrünü kısa tutacağız. Çünkü kendisi Amerika’nın birinci monopolünün kurucusu, emlakçı, yatırımcı, İspanyol Amerikan Savaşı sırasında Yarbay rütbesiyle orduda bulunmuş bir asker; bisiklet freninden yosunların ortasından bedelli taşları ayıran bir makineye, yolları düzleştirmeye yarayan bir makiniçin türbin motorlarına bir hayli icada da imza atmış bir mucitti. hem de da bir bilim kurgu yazarıydı. Titanik’te ölen en varlıklı insan olarak da kayıtlara geçti.
Biz ise bu görkemli ömründen fazla bilim kurgu yazarlığına odaklanacağız. 1894 yılında 2000 yılını düşleyen muharrir, Satürn ve Jüpiter’de hayatı kaleme aldığı A Journey in Other Worlds isimli yapıtında, insanları taşıyan bir uzay aracını tasvir etti. Bu aracı tanımlamak için ise “Spaceship“, yani “Uzay Gemisi” sözünü kullandı.
Nasıl yani, uçan bir şeye bakıp “gemi” mi dedi?
Burada iki değerli nokta var: Birincisi, bilim kurguda daha evvel uzaya giden araçlar hayal edilmişti. İkincisi, Wright Kardeşler’in havada süzülen iki plaka ortasına taktıkları bir metal kafes üzerine motor takıp ismini uçak koymasına daha 9 yıl vardı. Uçak da kitap yazıldığı sırada daha yeni icat edilen bir sözcüktü.
Uzay gemisi konsepti birinci vakit içinderda 1865 yılında Jules Verne’in Ay’a Seyahat isimli hikayesinde karşımıza çıkmıştı. Peş peşe gereğince denetimli patlama ile Ay’a kadar gidebileceğini savunan bu öyküde, aracı tanımlamak için Projectile sözcüğü kullanılmıştı. Fırlatılan şeylerin genel ismi olan Projectile, bugün kullandığımız terminolojide daha hayli rokete yakın.
1879 yılında ise Spaceship Earth kavramı ortaya çıktı. Uzaygemisi Dünya olarak çevirebileceğimiz bu kavramın uzay gemisiyle alakası yoktu, ortasındaki kaynaklar kısıtlı biçimde uzayda seyahatine devam eden Dünya, güzel bakılması gereken ve korunması gereken gemimizdi. 1880 yılında ise ismin tuttuğunu görüyoruz. Çünkü Pall Mail Gazette’de yazan bir muharrir, Verne’in Projectile aracını tanımlarken Spaceship sözcüğünü kullanarak gazeteyi tarihe geçirmeyi de başarıyordu.
J. J. Astor ise uzay gemisini bir sözcük haline getirip eserinin merkezine koyan birinci isim oldu. Uzay gemisi kavramıyla birlikte öbür bir fazlaca fikri de tanımladı. İçindekileri ortasında, haricindekileri haricinde tutan bu içi boş dev yapı, müellifin gözünde bir gemiyi andırıyordu. Bu yüzden de kavramları bulmak için denizcilikten bolca faydalandı. İnsanların zihnine uzayda seyahat eden araçların ismini uzay gemisi olarak yerleştirdi.
Denizcilikle uzayın ilgisi uzay gemisi ile kısıtlı değil.
Bugün dünyanın dört bir yanında yapılan uzay çalışmalarında kullanılan terminoloji Amerikan terminolojisinden türetilmiştir. Uzay gemileriyle uzaya giden şahıslara Türkçe olarak astronot diyoruz. Astronot sözcüğünün İngilizcesi olan Astronaut, sözcük olarak yıldız denizcisi manasına gelmektedir.
Bugün uzay gemileri için kullanılan bir fazlaca kavram, mesela port (liman), kabin, güverte, küpeşte üzere kavramlar direkt denizcilikten geliyor. Aslında uzay gemilerini ve kullanılan öbür alanları düşündüğümüzde bu türlü bir tercihte bulunulması pek olağan. Çünkü fonksiyonel açıdan bakılınca benzerlik fazlaca fazlaydı.
O devirde geleceği düşlemek birçok kişi için uzak bir fikir olsa da, bilhassa Sanayi İhtilali’nin getirdiği atılım dalgası, edebiyatta da yansıma bulmuş ve bilim kurgu muharrirleri da kendilerini destekleyecek kitleler bulmaya başlamıştı. Bu isimlerden biri olan John Jacob Astor IV, bildiğimiz manasıyla uzay gemisi kavramını icat edecekti.
Kimdir bu John Jacob Astor IV?
özetlemek gerekirse J.J. Astor olarak bilinen muharrir, 1864 yılında doğmuştu. Bu yazıda yazıyı okunabilir tutmak ve bahisten sapmamak ismine Astor’un ömrünü kısa tutacağız. Çünkü kendisi Amerika’nın birinci monopolünün kurucusu, emlakçı, yatırımcı, İspanyol Amerikan Savaşı sırasında Yarbay rütbesiyle orduda bulunmuş bir asker; bisiklet freninden yosunların ortasından bedelli taşları ayıran bir makineye, yolları düzleştirmeye yarayan bir makiniçin türbin motorlarına bir hayli icada da imza atmış bir mucitti. hem de da bir bilim kurgu yazarıydı. Titanik’te ölen en varlıklı insan olarak da kayıtlara geçti.
Biz ise bu görkemli ömründen fazla bilim kurgu yazarlığına odaklanacağız. 1894 yılında 2000 yılını düşleyen muharrir, Satürn ve Jüpiter’de hayatı kaleme aldığı A Journey in Other Worlds isimli yapıtında, insanları taşıyan bir uzay aracını tasvir etti. Bu aracı tanımlamak için ise “Spaceship“, yani “Uzay Gemisi” sözünü kullandı.
Nasıl yani, uçan bir şeye bakıp “gemi” mi dedi?
Burada iki değerli nokta var: Birincisi, bilim kurguda daha evvel uzaya giden araçlar hayal edilmişti. İkincisi, Wright Kardeşler’in havada süzülen iki plaka ortasına taktıkları bir metal kafes üzerine motor takıp ismini uçak koymasına daha 9 yıl vardı. Uçak da kitap yazıldığı sırada daha yeni icat edilen bir sözcüktü.
Uzay gemisi konsepti birinci vakit içinderda 1865 yılında Jules Verne’in Ay’a Seyahat isimli hikayesinde karşımıza çıkmıştı. Peş peşe gereğince denetimli patlama ile Ay’a kadar gidebileceğini savunan bu öyküde, aracı tanımlamak için Projectile sözcüğü kullanılmıştı. Fırlatılan şeylerin genel ismi olan Projectile, bugün kullandığımız terminolojide daha hayli rokete yakın.
1879 yılında ise Spaceship Earth kavramı ortaya çıktı. Uzaygemisi Dünya olarak çevirebileceğimiz bu kavramın uzay gemisiyle alakası yoktu, ortasındaki kaynaklar kısıtlı biçimde uzayda seyahatine devam eden Dünya, güzel bakılması gereken ve korunması gereken gemimizdi. 1880 yılında ise ismin tuttuğunu görüyoruz. Çünkü Pall Mail Gazette’de yazan bir muharrir, Verne’in Projectile aracını tanımlarken Spaceship sözcüğünü kullanarak gazeteyi tarihe geçirmeyi de başarıyordu.
J. J. Astor ise uzay gemisini bir sözcük haline getirip eserinin merkezine koyan birinci isim oldu. Uzay gemisi kavramıyla birlikte öbür bir fazlaca fikri de tanımladı. İçindekileri ortasında, haricindekileri haricinde tutan bu içi boş dev yapı, müellifin gözünde bir gemiyi andırıyordu. Bu yüzden de kavramları bulmak için denizcilikten bolca faydalandı. İnsanların zihnine uzayda seyahat eden araçların ismini uzay gemisi olarak yerleştirdi.
Denizcilikle uzayın ilgisi uzay gemisi ile kısıtlı değil.
Bugün dünyanın dört bir yanında yapılan uzay çalışmalarında kullanılan terminoloji Amerikan terminolojisinden türetilmiştir. Uzay gemileriyle uzaya giden şahıslara Türkçe olarak astronot diyoruz. Astronot sözcüğünün İngilizcesi olan Astronaut, sözcük olarak yıldız denizcisi manasına gelmektedir.
Bugün uzay gemileri için kullanılan bir fazlaca kavram, mesela port (liman), kabin, güverte, küpeşte üzere kavramlar direkt denizcilikten geliyor. Aslında uzay gemilerini ve kullanılan öbür alanları düşündüğümüzde bu türlü bir tercihte bulunulması pek olağan. Çünkü fonksiyonel açıdan bakılınca benzerlik fazlaca fazlaydı.