Don kishot
New member
NASA, Artemis bakılırsavleri ile insanlığı yenidendan Ay’la buluşturmak ve bu sefer insanlık olarak Ay’da kalıcı bir düzen sağlamak istiyor. Bu büyük proje için kullanılan ‘Space Launch System (SLS)’ roketi ve ‘Orion’ uzay aracı natürel ki epeyce kuvvetli ve maliyeti de çok fazla. Kimilerinin öbür uzay ajansları tarafınca geliştirildiği roket modüllerinin her birinin farklı bir özelliği bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde NASA, insanlığı Ay’la buluşturma bakılırsavinin birinci adımı Artemis I’in sistemin modüllerini tıpkı bir yapbozu andıracak biçimde yayınladı. Haydi daima birlikte bu parçaların ne işe yaradığını inceleyelim.
RS-25 motorları: kuvvetli suratlara ulaşmak için tasarlandı.
Uzay mekiğinin ana motoru olarak bilinen RS-25 motoru sıvı yakıtla çalışan bir motor. NASA’nın fırlatma sistemde dört adet bulunan bu kuvvetli motorlar uçuşun birinci 8 dakikasında, roketi 27.359 km/s hızın üzerine çıkartıyor. Bu S-25 motorları, içerisinde bulunan süper soğuk itici gazlar ve sıcak yanma gazları yardımıyla -253℃ ile 3316℃ içinde değişim gösteren sıcaklara karşı güçlü kalabiliyor.
Uzay mekiğinin ana motoru RS-25’ler ABD’li firma Aerojet Rocketdyne tarafınca üretiliyor. Bu motorlar NASA’nın uzay istasyonunda da kullanıldı.
Çekirdek basamak: Fırlatma sisteminin bel kemiği olan kesim.
Çekirdek aşama iki adet itici tank, uçuş bilgisayarları ve dört adet RS-25 roket motorunu bünyesinde bulunduruyor. 65 metre yükselebilen fırlatma sisteminin çekirdek evresi, roketin motorlarını sekiz dakikalık mühlet boyunca saniyede 5.678 litre itici gazla besliyor.
Çekirdek etap dünyanın en yüksek roket etabı. Bu basamak Dünya yörüngesine ulaşmadan, üst evreden ve Orion uzay aracından ayrılmadan evvel 500 saniye çalışacak nitelikte tasarlandı.
Katı roket güçlendiriciler: Saniyede 6 ton üzere inanılmaz ölçülerde yakıt yakıyor.
Katı roket güçlendiriciler, fırlatmadan çıkışa kadar uzay aracı fırlatmasında itiş gücünü sağlamak için kullanılan temel olarak itici bir motordur. İki adetten oluşan bu katı roket güçlendiriciler; devasa roketi fırlatma rampasından kaldırıp, uzaya hakikat süzülmesinde yardımcı olmak amacıyla saniyede 6 ton katı yakıt yakıyor. Güçlendiricilerin bakılırsavleriyse iki dakikada tamamlanmış oluyor. Ek olarak şimdiye kadar yapılan rastgele bir roketten daha fazla kütleye sahip yükleri fırlatmak için özel olarak tasarlandı.
Sıvı hidrojen tankı: Roketlerin yakıtını taşıyor.
Sıvı hidrojen tankı ‘SLS RS-25’, roket motorlarının yakıtı olan sıvı hidrojeni depolayan bir tanktır. Bu sıvı hidrojen tankı; -253℃’ye kadar soğutulmuş 2.032.766 litre sıvı hidrojeni bünyesidne depoluyor. Tankın uzunluğuysa 40 metreyi geçiyor, bu uzunluktaki tank neredeyse roketin çekirdek aşamasının üçte ikisini kaplıyor. Sıvı hidrojen tankı, Orion uzay aracıyla birinci entegreli uçuşunda devasa güçteki rokete güç sağlayacak ve ortasında bulunan hidrojen yakıtlar RS-25 motoruna doğru akacaklar.
Sıvı oksijen tankı: Destekleyici gücü ortasında depoluyor.
Çekirdek evresinin arasında bulunan fırlatma sisteminin sıvı oksijen deposu -183℃’ye kadar soğutulmuş 741.940 litre sıvı oksijeni ortasında tutuyor. Bu tankların yüksek sıcaklıklardaki korumasıysa üzerine püskürtülen termal müdafaa köpüğüyle yapılıyor. Tankın arasındaki sıvı oksijenin nazaranviyse RS-25 motorlarını besleyen yanma reaksiyonunda oksitlenmeyi sağlamak.
RL10 Motoru: Orion uzay aracını uzaya göndermek için ana vazifelerden birini üstleniyor.
RL10 motoru sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışan sıvı yakıtlı kriyojenik denen cinste olan roket motorudur. Artemis I mürettebatsız test uçuşunda 11.227 kg gücünde itme kuvvetine çıkan RL10B-2 motoru, Orion uzay aracının gönderilmesi esnasında kriyojenik tahrik aşaması için ana tahrik bakılırsavi görüyor.
Bu roket motoru 1950’li senelerın sonlarında Pratt & Whitney tarafınca geliştirildi ve birinci uçuşunu 1963 yılında yaptı. O senelerdan günümüze kadar 500 adetten fazla RL10 motoru uzaya çıktı.
Fırlatma aracı basamak adaptörü: İsminden da anlaşılacağı üzere basamakları birbirlerine bağlıyor.
Koni formunda tasarlanan fırlatma aracı kademe adaptörü, roketin kalkışı esnasında RL10 motorunu kaplama misyonu görüyor, kriyojenik tahrik kademesini ana basamağa bağlıyor ve Orion evre adaptörüne irtibat sağlıyor. Bu adaptör fırlatma ve ayırma sistemi için yapısal dayanak sağlamasının yanı sıra elektrikli aygıtları aşırı titreşim ve sesten oluşacak sıkıntılardan koruyor.
Geçici kriyojenik tahrik basamağı: Fırlatmadan daha sonraki hareketi sağlıyor.
Geçici kriyojenik tahrik basamağı olarak isimlendirilen bu sistem, katı roket güçlendiriciler ve çekirdek aşaması sistemden ayrıldıktan daha sonra uzayda hareketi sağlıyor. Bu sistem 13,7 metrelik yükseklikten ve 5,1 metrelik çaptan oluşuyor. Temel olaraksa sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışıyor. Bu basamak sistemi Dünya yörüngesine yanlışsız yerleştiriyor.
Artemis I, Orion ve SLS’nin mürettebatsız test nazaranvi sırasında; süreksiz kriyojenik tahrik evresi Dünya’ya dönüş yapılmadan evvel Ay’ın ötesine uçmak için gereken büyük hareket gücünü sağlayacak. Ek olarak bu aşama RL10 motor tarafınca da destekleniyor.
Orion evre adaptörü: Orion uzay aracını rokete bağlıyor.
Marshall Uzay Uçuş Merkezi tarafınca inşa edilen Orion etap adaptörü, temel olarak Orion uzay aracını diğer kesimlere bağlamak için temas nazaranvini üstleniyor. Adaptör fırlatma temelinde ortaya çıkan hidrojen üzere gazlarınsa uzay aracı Orion’a sızmasını engellemek için bariyer misyonu bakılırsan diyafram içeriyor. Prensip olarak 17 adet CubeSat uydusunu içerisinde bulundurabiliyor.
Adaptör, Artemis I misyonunda; derin uzaydaki bilimsel araştırmaları sağlayacak olan CubeSat uydusunu taşıyacak. Bu uydular Artemis nazaranvlerinde büyük rol oynayacak.
Avrupa Servis Modülü: Mürettebatın yaşamsal takviyesini sağlıyor.
Avrupa Uzay Ajansı tarafınca sağlanan Orion uzay aracının Avrupa Servis Modülü, uzay aracını uzayda yaşanabilir kılan ve uzay boşluğunda iten güç merkezini oluşturuyor. Servis modülü uzay aracı mürettebatını; kalkıştan, roketin öteki modüllerinden ayrılmasına kadar geçen müddette güvende olmalarını sağlıyor.
İçinde bulunan sistemlerse mürettabatın elektrik gücünü ve temel denetim işlevlerini kullanımını sağluyor. Modül temel olarak astronotlara su, oksijen ve nitrojen ile yaşam ortamı oluşmasını sağlıyor.
Mürettebat modülü: Mürettebatın yaşadığı ve çalıştığı yer.
Orion uzay aracının kapsülü olarak da isimlendirilen mürettebat modülü, astronotların yaşayacakları ve nazaranvlerde çalışmalarını sürdürecekleri basınç içeren kısmıdır. Modül, dört bireyden oluşacak mürettebat üyelerini 21 güne kadar barındırabilir. İçerisinde gelişmiş yaşam desteği, aviyonik (uzay araçlarının elektronik sistemleri)nide bulunduruyor. Ek olarak modülün içerisinde termal müdafaa sistemi de bulunuyor.
Fırlatma iptal sistemi: Fırlatmada rastgele bir sorun olursa maksadı mürettebatı uzaklaştırmak.
Fırlatma iptal sistemi, Orion mürettebat modülünün üstünde bulunuyor. Mürettebatla yapılacak Artemis bakılırsavlerinde, roketin fırlatma yahut yükselme sırasında herhangi bir sorun ortaya çıkarsa mürettebatı korumak için çalışıyor. Sistem, uzay aracını roketten uzaklaştırmak için milisaniyeler ile etkinleşecek biçimde tasarlandı.
Sistemdeki kuvvetli motor, acil bir durumda şayet gerekirse mürettebatı korumak için iki saniyede sıfırdan 804.672 km/s hıza kadar hızlanabiliyor.
Artemis’in roketinin tüm kesimleri birleştiğindeyse böyle görünüyor:
Peki sizler Artemis projesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz? İnsanlık Ay’da sistem kurabilecek mi?
Geçtiğimiz günlerde NASA, insanlığı Ay’la buluşturma bakılırsavinin birinci adımı Artemis I’in sistemin modüllerini tıpkı bir yapbozu andıracak biçimde yayınladı. Haydi daima birlikte bu parçaların ne işe yaradığını inceleyelim.
RS-25 motorları: kuvvetli suratlara ulaşmak için tasarlandı.
Uzay mekiğinin ana motoru olarak bilinen RS-25 motoru sıvı yakıtla çalışan bir motor. NASA’nın fırlatma sistemde dört adet bulunan bu kuvvetli motorlar uçuşun birinci 8 dakikasında, roketi 27.359 km/s hızın üzerine çıkartıyor. Bu S-25 motorları, içerisinde bulunan süper soğuk itici gazlar ve sıcak yanma gazları yardımıyla -253℃ ile 3316℃ içinde değişim gösteren sıcaklara karşı güçlü kalabiliyor.
Uzay mekiğinin ana motoru RS-25’ler ABD’li firma Aerojet Rocketdyne tarafınca üretiliyor. Bu motorlar NASA’nın uzay istasyonunda da kullanıldı.
Çekirdek basamak: Fırlatma sisteminin bel kemiği olan kesim.
Çekirdek aşama iki adet itici tank, uçuş bilgisayarları ve dört adet RS-25 roket motorunu bünyesinde bulunduruyor. 65 metre yükselebilen fırlatma sisteminin çekirdek evresi, roketin motorlarını sekiz dakikalık mühlet boyunca saniyede 5.678 litre itici gazla besliyor.
Çekirdek etap dünyanın en yüksek roket etabı. Bu basamak Dünya yörüngesine ulaşmadan, üst evreden ve Orion uzay aracından ayrılmadan evvel 500 saniye çalışacak nitelikte tasarlandı.
Katı roket güçlendiriciler: Saniyede 6 ton üzere inanılmaz ölçülerde yakıt yakıyor.
Katı roket güçlendiriciler, fırlatmadan çıkışa kadar uzay aracı fırlatmasında itiş gücünü sağlamak için kullanılan temel olarak itici bir motordur. İki adetten oluşan bu katı roket güçlendiriciler; devasa roketi fırlatma rampasından kaldırıp, uzaya hakikat süzülmesinde yardımcı olmak amacıyla saniyede 6 ton katı yakıt yakıyor. Güçlendiricilerin bakılırsavleriyse iki dakikada tamamlanmış oluyor. Ek olarak şimdiye kadar yapılan rastgele bir roketten daha fazla kütleye sahip yükleri fırlatmak için özel olarak tasarlandı.
Sıvı hidrojen tankı: Roketlerin yakıtını taşıyor.
Sıvı hidrojen tankı ‘SLS RS-25’, roket motorlarının yakıtı olan sıvı hidrojeni depolayan bir tanktır. Bu sıvı hidrojen tankı; -253℃’ye kadar soğutulmuş 2.032.766 litre sıvı hidrojeni bünyesidne depoluyor. Tankın uzunluğuysa 40 metreyi geçiyor, bu uzunluktaki tank neredeyse roketin çekirdek aşamasının üçte ikisini kaplıyor. Sıvı hidrojen tankı, Orion uzay aracıyla birinci entegreli uçuşunda devasa güçteki rokete güç sağlayacak ve ortasında bulunan hidrojen yakıtlar RS-25 motoruna doğru akacaklar.
Sıvı oksijen tankı: Destekleyici gücü ortasında depoluyor.
Çekirdek evresinin arasında bulunan fırlatma sisteminin sıvı oksijen deposu -183℃’ye kadar soğutulmuş 741.940 litre sıvı oksijeni ortasında tutuyor. Bu tankların yüksek sıcaklıklardaki korumasıysa üzerine püskürtülen termal müdafaa köpüğüyle yapılıyor. Tankın arasındaki sıvı oksijenin nazaranviyse RS-25 motorlarını besleyen yanma reaksiyonunda oksitlenmeyi sağlamak.
RL10 Motoru: Orion uzay aracını uzaya göndermek için ana vazifelerden birini üstleniyor.
RL10 motoru sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışan sıvı yakıtlı kriyojenik denen cinste olan roket motorudur. Artemis I mürettebatsız test uçuşunda 11.227 kg gücünde itme kuvvetine çıkan RL10B-2 motoru, Orion uzay aracının gönderilmesi esnasında kriyojenik tahrik aşaması için ana tahrik bakılırsavi görüyor.
Bu roket motoru 1950’li senelerın sonlarında Pratt & Whitney tarafınca geliştirildi ve birinci uçuşunu 1963 yılında yaptı. O senelerdan günümüze kadar 500 adetten fazla RL10 motoru uzaya çıktı.
Fırlatma aracı basamak adaptörü: İsminden da anlaşılacağı üzere basamakları birbirlerine bağlıyor.
Koni formunda tasarlanan fırlatma aracı kademe adaptörü, roketin kalkışı esnasında RL10 motorunu kaplama misyonu görüyor, kriyojenik tahrik kademesini ana basamağa bağlıyor ve Orion evre adaptörüne irtibat sağlıyor. Bu adaptör fırlatma ve ayırma sistemi için yapısal dayanak sağlamasının yanı sıra elektrikli aygıtları aşırı titreşim ve sesten oluşacak sıkıntılardan koruyor.
Geçici kriyojenik tahrik basamağı: Fırlatmadan daha sonraki hareketi sağlıyor.
Geçici kriyojenik tahrik basamağı olarak isimlendirilen bu sistem, katı roket güçlendiriciler ve çekirdek aşaması sistemden ayrıldıktan daha sonra uzayda hareketi sağlıyor. Bu sistem 13,7 metrelik yükseklikten ve 5,1 metrelik çaptan oluşuyor. Temel olaraksa sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışıyor. Bu basamak sistemi Dünya yörüngesine yanlışsız yerleştiriyor.
Artemis I, Orion ve SLS’nin mürettebatsız test nazaranvi sırasında; süreksiz kriyojenik tahrik evresi Dünya’ya dönüş yapılmadan evvel Ay’ın ötesine uçmak için gereken büyük hareket gücünü sağlayacak. Ek olarak bu aşama RL10 motor tarafınca da destekleniyor.
Orion evre adaptörü: Orion uzay aracını rokete bağlıyor.
Marshall Uzay Uçuş Merkezi tarafınca inşa edilen Orion etap adaptörü, temel olarak Orion uzay aracını diğer kesimlere bağlamak için temas nazaranvini üstleniyor. Adaptör fırlatma temelinde ortaya çıkan hidrojen üzere gazlarınsa uzay aracı Orion’a sızmasını engellemek için bariyer misyonu bakılırsan diyafram içeriyor. Prensip olarak 17 adet CubeSat uydusunu içerisinde bulundurabiliyor.
Adaptör, Artemis I misyonunda; derin uzaydaki bilimsel araştırmaları sağlayacak olan CubeSat uydusunu taşıyacak. Bu uydular Artemis nazaranvlerinde büyük rol oynayacak.
Avrupa Servis Modülü: Mürettebatın yaşamsal takviyesini sağlıyor.
Avrupa Uzay Ajansı tarafınca sağlanan Orion uzay aracının Avrupa Servis Modülü, uzay aracını uzayda yaşanabilir kılan ve uzay boşluğunda iten güç merkezini oluşturuyor. Servis modülü uzay aracı mürettebatını; kalkıştan, roketin öteki modüllerinden ayrılmasına kadar geçen müddette güvende olmalarını sağlıyor.
İçinde bulunan sistemlerse mürettabatın elektrik gücünü ve temel denetim işlevlerini kullanımını sağluyor. Modül temel olarak astronotlara su, oksijen ve nitrojen ile yaşam ortamı oluşmasını sağlıyor.
Mürettebat modülü: Mürettebatın yaşadığı ve çalıştığı yer.
Orion uzay aracının kapsülü olarak da isimlendirilen mürettebat modülü, astronotların yaşayacakları ve nazaranvlerde çalışmalarını sürdürecekleri basınç içeren kısmıdır. Modül, dört bireyden oluşacak mürettebat üyelerini 21 güne kadar barındırabilir. İçerisinde gelişmiş yaşam desteği, aviyonik (uzay araçlarının elektronik sistemleri)nide bulunduruyor. Ek olarak modülün içerisinde termal müdafaa sistemi de bulunuyor.
Fırlatma iptal sistemi: Fırlatmada rastgele bir sorun olursa maksadı mürettebatı uzaklaştırmak.
Fırlatma iptal sistemi, Orion mürettebat modülünün üstünde bulunuyor. Mürettebatla yapılacak Artemis bakılırsavlerinde, roketin fırlatma yahut yükselme sırasında herhangi bir sorun ortaya çıkarsa mürettebatı korumak için çalışıyor. Sistem, uzay aracını roketten uzaklaştırmak için milisaniyeler ile etkinleşecek biçimde tasarlandı.
Sistemdeki kuvvetli motor, acil bir durumda şayet gerekirse mürettebatı korumak için iki saniyede sıfırdan 804.672 km/s hıza kadar hızlanabiliyor.
Artemis’in roketinin tüm kesimleri birleştiğindeyse böyle görünüyor:
Peki sizler Artemis projesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz? İnsanlık Ay’da sistem kurabilecek mi?