Don kishot
New member
Uzaya roket fırlatmak, bilim insanlarının uzun süren çalışmaları kararında gerçekleşen bir teşebbüstür. Lakin uzaya bir araç göndermek için insan eliyle yapılan hesaplamalar her vakit kâfi olmayabilir.
Doğanın da kendine bakılırsa kuralları olduğu için meskendeki hesap her daim çarşıya uymaz. Bu niçinle, bir roket fırlatmak isteniyorsa bu kurallar da hesaba katılmalıdır. Pekala, tabiatın kuralları bu bahisle ilgili bize tam olarak neler söylüyor?
Olumsuz hava kuralları her vakit roket fırlatmak için pürüzdür.
Cape Canaveral’da (Florida Kennedy Uzay merkezinde bulunan uzay aracı fırlatma sahası) makus hava şartları niçiniyle ertelenen uzay mekiği fırlatmalarının yaklaşık üçte birinin, yıldırım çarpması tehdidine bağlı olduğu söz ediliyor. bir daha burada çalışan, ABD Hava Kuvvetleri 45. hava filosundan Travis Longmire mevzuya ışık tutarak “Fırtınalı bir havaya 30 dakika kala, havaya 10 mil yakındaki bir uzaklıktan katiyetle roket fırlatamayız’’ diyor.
Şimşek, büyük aralara sıçrayabildiği için fırlatılan rokete çarptığı anda roketin tüm yönlendirme sistemleri devre dışı kalıyor. bu biçimdece uzaya fırlatılmak istenen bir roket, yaşanabilecek bu aksilik niçiniyle insanların yaşadığı rastgele bir yerleşim yerine düşebiliyor. Ki bu uzmanların en son isteyeceği şeydir.
Kapalı, yağmurlu ve gök gürültülü bir hava da katiyetle bu süreç için uygun değildir. Hatta şiddetli esen rüzgâr da pek büyük bir sorundur. Zira roketlerin birçok, ekseriyetle 40 knot’tan (saatte 1 deniz miline eşit sürat birimi) daha az oranda esen rüzgarlar varken fırlatılacak biçimde üretiliyor. Bunun sebebi daha şiddetli rüzgarların, roketi rotasından ayırıp oradan oraya savuracağının tespit edilmiş olmasıdır.
Başka bir sorun; havadaki kalın bulutların içinden geçen roketin yıldırım çarpmasına niçin olması. Uzay aracının yakıt tankları, bu araç, bulutların içinden geçerken üzerine yıldırım çekebilecek kadar güç yükü oluşturur. Bundan dolayı rokete yıldırım çarpması istenmiyorsa kesinlikle büyük bulutların içinden fırlatılmaması gerekir.
Ayrıca yakıt ikmali esnasında (havada bir araçtan başkasına yakıt aktarma işlemi) hava durumu niçiniyle yaşanan bir sorun de bir daha fırlatmanın ertelenmesine sebep olabilir. Zira yakıt transfer süreci olumsuz hava şartlarında tamamlanamaz. Artemis’in ertelenmesi de tahminen bu biçimde bir sebepten yahut üstte bahsedilen başka sebeplerden kaynaklanmış olabilir.
Peki hangi şartlarda roket fırlatılabilir?
Açık hava her daim roket fırlatma süreci için uygundur. Zira havanın açık olması demek, kalkıştan kısa bir süre daha sonra yaşanabilecek beklenmedik bir durumda fırlatma iptal edildiği takdirde geri dönüşün sağlanması demek. Yani her daim bir roket fırlatılırken acil iniş şartlarını da gözetmek gerekiyor.
Artemis1′
Hava durumu hiç bir vakit yüzde yüz kestirim edilmeyeceği için NASA yetkilileri buna da kendilerinde bir tahlil bulmuş. Bu tahlil şöyleki ki fırlatma işlemi için rastgele bir tehlike ortaya çıkarsa hava durumu nazaranvlisi kendilerine anlık bir rapor veriyor. bu biçimdece hava durumunun açık mı kapalı mı olacağının bilinmeyen olduğu günlerde bu rapora nazaran bakılırsavi ertelebiliyorlar.
Kaynaklar: Live Science, The Guardian, Space
Doğanın da kendine bakılırsa kuralları olduğu için meskendeki hesap her daim çarşıya uymaz. Bu niçinle, bir roket fırlatmak isteniyorsa bu kurallar da hesaba katılmalıdır. Pekala, tabiatın kuralları bu bahisle ilgili bize tam olarak neler söylüyor?
Olumsuz hava kuralları her vakit roket fırlatmak için pürüzdür.
Cape Canaveral’da (Florida Kennedy Uzay merkezinde bulunan uzay aracı fırlatma sahası) makus hava şartları niçiniyle ertelenen uzay mekiği fırlatmalarının yaklaşık üçte birinin, yıldırım çarpması tehdidine bağlı olduğu söz ediliyor. bir daha burada çalışan, ABD Hava Kuvvetleri 45. hava filosundan Travis Longmire mevzuya ışık tutarak “Fırtınalı bir havaya 30 dakika kala, havaya 10 mil yakındaki bir uzaklıktan katiyetle roket fırlatamayız’’ diyor.
Şimşek, büyük aralara sıçrayabildiği için fırlatılan rokete çarptığı anda roketin tüm yönlendirme sistemleri devre dışı kalıyor. bu biçimdece uzaya fırlatılmak istenen bir roket, yaşanabilecek bu aksilik niçiniyle insanların yaşadığı rastgele bir yerleşim yerine düşebiliyor. Ki bu uzmanların en son isteyeceği şeydir.
Kapalı, yağmurlu ve gök gürültülü bir hava da katiyetle bu süreç için uygun değildir. Hatta şiddetli esen rüzgâr da pek büyük bir sorundur. Zira roketlerin birçok, ekseriyetle 40 knot’tan (saatte 1 deniz miline eşit sürat birimi) daha az oranda esen rüzgarlar varken fırlatılacak biçimde üretiliyor. Bunun sebebi daha şiddetli rüzgarların, roketi rotasından ayırıp oradan oraya savuracağının tespit edilmiş olmasıdır.
Başka bir sorun; havadaki kalın bulutların içinden geçen roketin yıldırım çarpmasına niçin olması. Uzay aracının yakıt tankları, bu araç, bulutların içinden geçerken üzerine yıldırım çekebilecek kadar güç yükü oluşturur. Bundan dolayı rokete yıldırım çarpması istenmiyorsa kesinlikle büyük bulutların içinden fırlatılmaması gerekir.
Ayrıca yakıt ikmali esnasında (havada bir araçtan başkasına yakıt aktarma işlemi) hava durumu niçiniyle yaşanan bir sorun de bir daha fırlatmanın ertelenmesine sebep olabilir. Zira yakıt transfer süreci olumsuz hava şartlarında tamamlanamaz. Artemis’in ertelenmesi de tahminen bu biçimde bir sebepten yahut üstte bahsedilen başka sebeplerden kaynaklanmış olabilir.
Peki hangi şartlarda roket fırlatılabilir?
Açık hava her daim roket fırlatma süreci için uygundur. Zira havanın açık olması demek, kalkıştan kısa bir süre daha sonra yaşanabilecek beklenmedik bir durumda fırlatma iptal edildiği takdirde geri dönüşün sağlanması demek. Yani her daim bir roket fırlatılırken acil iniş şartlarını da gözetmek gerekiyor.
Artemis1′
Hava durumu hiç bir vakit yüzde yüz kestirim edilmeyeceği için NASA yetkilileri buna da kendilerinde bir tahlil bulmuş. Bu tahlil şöyleki ki fırlatma işlemi için rastgele bir tehlike ortaya çıkarsa hava durumu nazaranvlisi kendilerine anlık bir rapor veriyor. bu biçimdece hava durumunun açık mı kapalı mı olacağının bilinmeyen olduğu günlerde bu rapora nazaran bakılırsavi ertelebiliyorlar.
Kaynaklar: Live Science, The Guardian, Space