Don kishot
New member
Güneş sistemi ortasında beşinci en büyük, Dünya’nın da tek doğal uydusu olan Ay, birfazlaca gizemi ortasında bulunduruyor. Geceleri gökyüzüne baktığımızda Ay’ın sırf bir tarafını görüyoruz, öbür tarafını ise Dünya etrafındaki dönme mühletinin kendi etrafındaki dönme müddeti ile çakışması niçiniyle hiç bir vakit görmüyoruz.
Durum bu biçimde olsa da uzay araştırmaları sebebiyle uydunun öteki tarafına ulaşmayı başardık. Ay’ın başka yüzü birinci vakit içinderda Sovyet uzay sondası Luna 3 ile gözlemlenmişti. Bunun kararında da uydunun öteki yarım küresinin kraterler ile kaplı olduğu, bildiğimiz gri desenlerden mahrum olduğu; yani iki tarafın birbirinden epey farklı olduğu anlaşılmıştı. Bilim insanları da bu yüzden iki tarafın niye birbirinden bu kadar farklı olduğunu araştırıyordu. Artık ise bu mevzuda değerli bir gelişme yaşandı.
Ay’ın başka tarafında niye volkanik tesirler sebebiyle oluşan bölgeler yok?
Cuma günü Science Advances’ta yayımlanan bir çalışma, Ay’ın iki tarafındaki farklılıklar ile ilgili bir açıklama sundu. Öncelikle uydumuzun görünen tarafındaki büyük, karanlık girdapımsı bölgelerin eski vakit içinderda yüzeyde yaşanan volkanik aktivitelerden oluştuğunu söyleyelim. Lakin başka yarım kürede bu şekil bölgelere rastlanmıyor. İşte bilim insanları da bu farkın niye oluştuğunu sorguluyor.
Araştırmada yer alan bilim insanları, volkanik aktiviteler oluşmadan evvel Ay’da neler olduğunu anlamak için bilgisayar simülasyonları kullandı. Bunu daha da açacak olursak uzmanlar, milyarlarca yıl evvel uydunun nazaranmediğimiz kısmında yaşanan bir çarpma ile Ay’ın yüzeyini değiştiren ve dev bir krater oluşturan Güney Kutbu-Aitken havzasını bir daha oluşturdu. Bu kraterin Güneş Sistemi’ndeki bilinen en büyük çarpma kraterlerinden biri olduğunu da belirtelim.
Bu çarpmanın Ay’ın iç dinamiklerini nasıl etkilediğini bulmaya çalışan araştırmacılar, bu devasa olayın uydunun uzak tarafına değil de gördüğümüz tarafına kimyasal elementlerden oluşan ve manto erimesine katkıda bulunarak lav akıntıları üreten bir ısı bulutu götürdüğünü keşfetti. Bu da belirtilen elementlerin Ay’ın bize bakan bir tarafında volkanik bir çağın yaşanmasına niye olarak gördüğümüz taraftaki bölgelerin ortaya çıkmasını sağlamış olabileceğini ve öteki tarafın bu durumdan etkilenmediğini ortaya koyuyor.
Ayrıyeten, Ay’ın bize görünen tarafının öteki tarafın tersine potasyum, fosfor ve ısı üreten toryum vb. ender elementer içermesinin de bu hipotezle uyumlu olduğu belirtiliyor. Keşifleri pek heyecan verici olsa da araştırmacılar, husus hakkında daha fazla çalışma yürütülmesi gerektiğinin de altını çiziyor.
Durum bu biçimde olsa da uzay araştırmaları sebebiyle uydunun öteki tarafına ulaşmayı başardık. Ay’ın başka yüzü birinci vakit içinderda Sovyet uzay sondası Luna 3 ile gözlemlenmişti. Bunun kararında da uydunun öteki yarım küresinin kraterler ile kaplı olduğu, bildiğimiz gri desenlerden mahrum olduğu; yani iki tarafın birbirinden epey farklı olduğu anlaşılmıştı. Bilim insanları da bu yüzden iki tarafın niye birbirinden bu kadar farklı olduğunu araştırıyordu. Artık ise bu mevzuda değerli bir gelişme yaşandı.
Ay’ın başka tarafında niye volkanik tesirler sebebiyle oluşan bölgeler yok?
Cuma günü Science Advances’ta yayımlanan bir çalışma, Ay’ın iki tarafındaki farklılıklar ile ilgili bir açıklama sundu. Öncelikle uydumuzun görünen tarafındaki büyük, karanlık girdapımsı bölgelerin eski vakit içinderda yüzeyde yaşanan volkanik aktivitelerden oluştuğunu söyleyelim. Lakin başka yarım kürede bu şekil bölgelere rastlanmıyor. İşte bilim insanları da bu farkın niye oluştuğunu sorguluyor.
Araştırmada yer alan bilim insanları, volkanik aktiviteler oluşmadan evvel Ay’da neler olduğunu anlamak için bilgisayar simülasyonları kullandı. Bunu daha da açacak olursak uzmanlar, milyarlarca yıl evvel uydunun nazaranmediğimiz kısmında yaşanan bir çarpma ile Ay’ın yüzeyini değiştiren ve dev bir krater oluşturan Güney Kutbu-Aitken havzasını bir daha oluşturdu. Bu kraterin Güneş Sistemi’ndeki bilinen en büyük çarpma kraterlerinden biri olduğunu da belirtelim.
Bu çarpmanın Ay’ın iç dinamiklerini nasıl etkilediğini bulmaya çalışan araştırmacılar, bu devasa olayın uydunun uzak tarafına değil de gördüğümüz tarafına kimyasal elementlerden oluşan ve manto erimesine katkıda bulunarak lav akıntıları üreten bir ısı bulutu götürdüğünü keşfetti. Bu da belirtilen elementlerin Ay’ın bize bakan bir tarafında volkanik bir çağın yaşanmasına niye olarak gördüğümüz taraftaki bölgelerin ortaya çıkmasını sağlamış olabileceğini ve öteki tarafın bu durumdan etkilenmediğini ortaya koyuyor.
Ayrıyeten, Ay’ın bize görünen tarafının öteki tarafın tersine potasyum, fosfor ve ısı üreten toryum vb. ender elementer içermesinin de bu hipotezle uyumlu olduğu belirtiliyor. Keşifleri pek heyecan verici olsa da araştırmacılar, husus hakkında daha fazla çalışma yürütülmesi gerektiğinin de altını çiziyor.