Don kishot
New member
İçinde yaşamakta olduğumuz bu devamlı genişleyen kainatın her köşesinde süregelen farklı olaylar yaşanıyor. Yıldızlar oluşuyor, yıldızlar ölüyor, cisimler birleşiyor ve kimi vakit de yeni cisimler oluşuyor. Evet oluşuyor zira kimi cisimler yok olurken aslında ortaya öbür bir sistem çıkarıyor. İşte pulsar bu sistemlerden bir tanesi. Pulsar elbette yoktan var olmuyor, önce dev kütleli bir yıldızın ölmesi gerekiyor.
Bir çeşit nötron yıldızı olan pulsarı bu kadar değişik yapan ise bize bildiri gönderiyor olması. Yüksek dönüş suratları sırasında etraflarına radyo dalgaları, ses ve hatta ışık saçıyorlar. Daha da ilginci bu saçılımı dönüşleri sırasında makul dönemlerde yaptıkları için tıpkı bir insan kalbi üzere nabız atışına benzetiliyorlar. Gelin uzayın enteresan cisimlerinden pulsar ne demek, nasıl oluşur yakından bakalım ve keşif kıssasını bakılırsalim.
Temelden başlayalım, pulsar nedir?
Türkçede atarca olarak isimlendirilen pulsar, Latince kökenli İngilizce kalbin atması, kalp üzere atan manasına gelen pulsate sözünden türetilmiştir. Bir tıp nötron yıldızı olan pulsarların bu ismi almalarının sebebi, arasında bulundukları sistemin kalbi pozisyonunda olmaları ve tıpkı bir insan kalbi üzere belli dönemlerde radyo dalgaları, kızılötesi ışın, morötesi ışın ve ışık yaymalarıdır.
Peki pulsar nasıl oluşur?
Bir yıldızın yaşanan süpernova patlaması ile parçalanması kararı içine gerçek çökmesi ile birlikte nötron yıldızı yani pulsar oluşur. Bunların kütlesi ağır, çapı küçük, manyetik alanı ise yüksektir. Bunlar periyodik radyasyonlar yapan kaynaklar üzeredirler. Bu benzerlik niçiniyle deniz feneri tesirine benzetilirler. Her pulsar Dünya’dan görünecek cinste bir nötron yıldızı değildir.
İyi ancak tam olarak pulsar ne demek, pulsar ve nötron yıldızı birebir mı?
Her nötron yıldızı pulsar değildir lakin her pulsar bir nötron yıldızıdır diyebiliriz. Pulsarlar için nötron yıldızlarının bir alt kümesi demek mümkün. Evrende sayısız yıldız var. Her yıldızda yaşanan süpernova patlaması ile parçalanma kararında pulsar oluşmaz. Zira pulsarlar ağır kütleli sistemlerdir.
Örneğin Dünyamıza hayat veren Güneş de bir yıldızdır ve bir gün patlayıp parçalanacak ve kendi içine çökecektir fakat bunun kararında pulsar oluşmayacaktır. Zira Güneş o kadar da büyük değil. Patlama kararında pulsar oluşması için bir yıldızın Güneşimizden en az 8 kat büyük olması gerekiyor. Güneş üzere yıldızlar çökerse en çok beyaz cüceye dönüşür. Güneş’in 8 kat büyüğü pulsar oluştururken 25 kat büyüğünün süpernova patlaması ile çökmesi kararı kara delik oluşabilir. Yani çöken yıldızın kütlesi arttıkça sonuç daha da kuvvetli oluyor.
Bazı pulsarların kendi etrafındaki dönüş suratı hayret verici:
Bugüne kadar öğrendiğimiz klasik uzay detaylarıne baktığımız vakit bir uzay cisminin nabız üzere atıyor olması biraz şaşırtan gelebilir çünkü kalbimiz olağan kurallar altında dakikada en çok 100 sefer atar. Bildiğimiz kadarıyla yıldızlar bu kadar süratli dönmez değil mi? tıpkı vakitte nasıl döner.
Keşfedilen pulsarlardan bir tanesi dakikada değil, saniyede tam bin evresi yapıyor. Yani bir saniye içerisinde kendi etrafında tam bin kere dönüyor. Tilkicik takımyıldızının ortasında bulunan ve birinci keşfedilen pulsarlardan olan bir cisim her 1.3 saniyede radyo dalgaları gönderiyordu.
Pulsarların dönüş suratı elbette sahip oldukları sürate bakılırsa değişiyor. Örnek vermek gerekirse 20 km çapındaki ortalama bir pulsarın dönüş suratı saniye 62.800, dakikada 3.768.000, saatte 226.000.000 kilometre olabilir. Yoğunluğu ise yük üzerinden anlayabiliyoruz. Örneğin bir pulsardan çay kaşığı kadar unsur alın. Bu kadarcık hususun yükü Dünya’da 100 milyon tondan fazladır. Evet, milyon.
Pulsarların farklı çeşitleri var:
Bilim insanları pulsarı üç temel kümeye ayırıyor; yörüngesel pulsarlar, x ışını pulsarları ve magnetarlar. Yörüngesel pulsarlar kendi etrafında dönerken vakit ortasında gücünü kaybedip ölüyor. Magnetarların radyasyonları epeyce kuvvetli manyetik alanlarından gelir ve manyetik alan azalınca da ölürler.
X ışını pulsarlar ise farklı zira çiftli sistemlerde ortaya çıkıyorlar. Bir pulsarın öbür bir pulsar, yıldız ya da gezegen ile eşleşmesi kararı ortaya çıkan bu sistemde unsur akışı vardır. Unsur akışı yardımıyla pulsarın dönüş dönemi artar ve milyonlarca yıl boyunca sürebilir.
Pulsarı keşfeden bilim insanları onu bir uzaylı bildirisi zannetti:
Cambridge Üniversitesi’nde bakılırsavli akademisyenler Jocelyn Bell Burnell ve Antony Hewish, kuasar olarak isimlendirdikleri galaksi çekirdeklerini incelemek için 1967 yılında bir dizi çalışma yürütüyorlardı. Bu çalışma kapsamında dev bir radyo teleskobu kurulmuştu ve alınan datalar hassasiyetle inceleniyordu.
Aynı yılın Temmuz ayında takım sistemli olarak kendini birkaç saniyede bir yeniden eden bir sinyal yakaladılar. LGM-1, Little Green Man, Türkçesi ile küçük yeşil adam olarak isimlendirilen bu sinyallerin bildiğimiz uzaylı bildirisi olduğu düşünüldü. Zira tıpkı bir bildiri verir üzere 16 milisaniye döneminde geliyordu ve bir gezegenden bu biçimde bir sinyal gelemezdi.
Ekip bu sinyalleri üniversitede vazifeli öbür bilim insanlarıyla da paylaştılar. Hatta ortalarında korkup bu dataları yok edelim diyenler oldu. Tabi çabucak sonrasında 4 farklı radyo sinyali daha keşfedilince durum anlaşıldı ve 1968 yılında bu cisimlere pulsar ismi verildi. Birebir yıl farklı araştırmacılar dönemi 33 milisaniye olan farklı bir pulsar daha buldular. Keşfedilen bu dönem aralığı yardımıyla pulsarların nötron yıldızı oldukları kanıtlanmış oldu.
Bir pulsar yardımıyla kütleçekim ispatlandı:
Joseph Taylor ve Russell Hulse, 1974 yılında çiftli yıldız sistemleri ortasında bir pulsar buldular. Bu pulsar, farklı bir pulsarın etrafında dönüyordu ve bu tıp 8 saat sürüyordu. Albert Einstein’ın ortaya koyduğu genel nazaranlilik kuramına nazaran yörünge gücü kaybgayet kütleçekim dalgaları yayılması gerekiyordu.
Araştırmacılar bu pulsarları senelerca incelediler. yıllar ortasında fark edildi ki sahiden de bu iki cisim her yıl birbirine birer metre yaklaşıyordu. Her radyasyon sırasında pulsar muhakkak oranda güç kaybediyordu. Yani doğruydu, güç kütleçekim dalgalar halinde yayılıyordu. Joseph Taylor ve Russell Hulse, yaptıkları bu çalışma yardımıyla 1993 yılında Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldüler.
Uzayda bir insan kalbi üzere atan nötron yıldızı pulsar ne demek, nasıl oluşur gibi merak edilen soruları yanıtladık ve husus hakkında bilmeniz gereken enteresan ayrıntılardan bahsettik. Kimbilir kainatın ıssız noktaları bizi daha ne üzere gizemler bekliyor. Bahis hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Bir çeşit nötron yıldızı olan pulsarı bu kadar değişik yapan ise bize bildiri gönderiyor olması. Yüksek dönüş suratları sırasında etraflarına radyo dalgaları, ses ve hatta ışık saçıyorlar. Daha da ilginci bu saçılımı dönüşleri sırasında makul dönemlerde yaptıkları için tıpkı bir insan kalbi üzere nabız atışına benzetiliyorlar. Gelin uzayın enteresan cisimlerinden pulsar ne demek, nasıl oluşur yakından bakalım ve keşif kıssasını bakılırsalim.
Temelden başlayalım, pulsar nedir?
Türkçede atarca olarak isimlendirilen pulsar, Latince kökenli İngilizce kalbin atması, kalp üzere atan manasına gelen pulsate sözünden türetilmiştir. Bir tıp nötron yıldızı olan pulsarların bu ismi almalarının sebebi, arasında bulundukları sistemin kalbi pozisyonunda olmaları ve tıpkı bir insan kalbi üzere belli dönemlerde radyo dalgaları, kızılötesi ışın, morötesi ışın ve ışık yaymalarıdır.
Peki pulsar nasıl oluşur?
Bir yıldızın yaşanan süpernova patlaması ile parçalanması kararı içine gerçek çökmesi ile birlikte nötron yıldızı yani pulsar oluşur. Bunların kütlesi ağır, çapı küçük, manyetik alanı ise yüksektir. Bunlar periyodik radyasyonlar yapan kaynaklar üzeredirler. Bu benzerlik niçiniyle deniz feneri tesirine benzetilirler. Her pulsar Dünya’dan görünecek cinste bir nötron yıldızı değildir.
İyi ancak tam olarak pulsar ne demek, pulsar ve nötron yıldızı birebir mı?
Her nötron yıldızı pulsar değildir lakin her pulsar bir nötron yıldızıdır diyebiliriz. Pulsarlar için nötron yıldızlarının bir alt kümesi demek mümkün. Evrende sayısız yıldız var. Her yıldızda yaşanan süpernova patlaması ile parçalanma kararında pulsar oluşmaz. Zira pulsarlar ağır kütleli sistemlerdir.
Örneğin Dünyamıza hayat veren Güneş de bir yıldızdır ve bir gün patlayıp parçalanacak ve kendi içine çökecektir fakat bunun kararında pulsar oluşmayacaktır. Zira Güneş o kadar da büyük değil. Patlama kararında pulsar oluşması için bir yıldızın Güneşimizden en az 8 kat büyük olması gerekiyor. Güneş üzere yıldızlar çökerse en çok beyaz cüceye dönüşür. Güneş’in 8 kat büyüğü pulsar oluştururken 25 kat büyüğünün süpernova patlaması ile çökmesi kararı kara delik oluşabilir. Yani çöken yıldızın kütlesi arttıkça sonuç daha da kuvvetli oluyor.
Bazı pulsarların kendi etrafındaki dönüş suratı hayret verici:
Bugüne kadar öğrendiğimiz klasik uzay detaylarıne baktığımız vakit bir uzay cisminin nabız üzere atıyor olması biraz şaşırtan gelebilir çünkü kalbimiz olağan kurallar altında dakikada en çok 100 sefer atar. Bildiğimiz kadarıyla yıldızlar bu kadar süratli dönmez değil mi? tıpkı vakitte nasıl döner.
Keşfedilen pulsarlardan bir tanesi dakikada değil, saniyede tam bin evresi yapıyor. Yani bir saniye içerisinde kendi etrafında tam bin kere dönüyor. Tilkicik takımyıldızının ortasında bulunan ve birinci keşfedilen pulsarlardan olan bir cisim her 1.3 saniyede radyo dalgaları gönderiyordu.
Pulsarların dönüş suratı elbette sahip oldukları sürate bakılırsa değişiyor. Örnek vermek gerekirse 20 km çapındaki ortalama bir pulsarın dönüş suratı saniye 62.800, dakikada 3.768.000, saatte 226.000.000 kilometre olabilir. Yoğunluğu ise yük üzerinden anlayabiliyoruz. Örneğin bir pulsardan çay kaşığı kadar unsur alın. Bu kadarcık hususun yükü Dünya’da 100 milyon tondan fazladır. Evet, milyon.
Pulsarların farklı çeşitleri var:
Bilim insanları pulsarı üç temel kümeye ayırıyor; yörüngesel pulsarlar, x ışını pulsarları ve magnetarlar. Yörüngesel pulsarlar kendi etrafında dönerken vakit ortasında gücünü kaybedip ölüyor. Magnetarların radyasyonları epeyce kuvvetli manyetik alanlarından gelir ve manyetik alan azalınca da ölürler.
X ışını pulsarlar ise farklı zira çiftli sistemlerde ortaya çıkıyorlar. Bir pulsarın öbür bir pulsar, yıldız ya da gezegen ile eşleşmesi kararı ortaya çıkan bu sistemde unsur akışı vardır. Unsur akışı yardımıyla pulsarın dönüş dönemi artar ve milyonlarca yıl boyunca sürebilir.
Pulsarı keşfeden bilim insanları onu bir uzaylı bildirisi zannetti:
Cambridge Üniversitesi’nde bakılırsavli akademisyenler Jocelyn Bell Burnell ve Antony Hewish, kuasar olarak isimlendirdikleri galaksi çekirdeklerini incelemek için 1967 yılında bir dizi çalışma yürütüyorlardı. Bu çalışma kapsamında dev bir radyo teleskobu kurulmuştu ve alınan datalar hassasiyetle inceleniyordu.
Aynı yılın Temmuz ayında takım sistemli olarak kendini birkaç saniyede bir yeniden eden bir sinyal yakaladılar. LGM-1, Little Green Man, Türkçesi ile küçük yeşil adam olarak isimlendirilen bu sinyallerin bildiğimiz uzaylı bildirisi olduğu düşünüldü. Zira tıpkı bir bildiri verir üzere 16 milisaniye döneminde geliyordu ve bir gezegenden bu biçimde bir sinyal gelemezdi.
Ekip bu sinyalleri üniversitede vazifeli öbür bilim insanlarıyla da paylaştılar. Hatta ortalarında korkup bu dataları yok edelim diyenler oldu. Tabi çabucak sonrasında 4 farklı radyo sinyali daha keşfedilince durum anlaşıldı ve 1968 yılında bu cisimlere pulsar ismi verildi. Birebir yıl farklı araştırmacılar dönemi 33 milisaniye olan farklı bir pulsar daha buldular. Keşfedilen bu dönem aralığı yardımıyla pulsarların nötron yıldızı oldukları kanıtlanmış oldu.
Bir pulsar yardımıyla kütleçekim ispatlandı:
Joseph Taylor ve Russell Hulse, 1974 yılında çiftli yıldız sistemleri ortasında bir pulsar buldular. Bu pulsar, farklı bir pulsarın etrafında dönüyordu ve bu tıp 8 saat sürüyordu. Albert Einstein’ın ortaya koyduğu genel nazaranlilik kuramına nazaran yörünge gücü kaybgayet kütleçekim dalgaları yayılması gerekiyordu.
Araştırmacılar bu pulsarları senelerca incelediler. yıllar ortasında fark edildi ki sahiden de bu iki cisim her yıl birbirine birer metre yaklaşıyordu. Her radyasyon sırasında pulsar muhakkak oranda güç kaybediyordu. Yani doğruydu, güç kütleçekim dalgalar halinde yayılıyordu. Joseph Taylor ve Russell Hulse, yaptıkları bu çalışma yardımıyla 1993 yılında Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldüler.
Uzayda bir insan kalbi üzere atan nötron yıldızı pulsar ne demek, nasıl oluşur gibi merak edilen soruları yanıtladık ve husus hakkında bilmeniz gereken enteresan ayrıntılardan bahsettik. Kimbilir kainatın ıssız noktaları bizi daha ne üzere gizemler bekliyor. Bahis hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.